EINDE EN BEGIN
(WISLAWA SZYMBORSKA, NOBELPRIJS
LITERATUUR 1996)
Leen Moelker
Deze week sluiten wij in het
westen het jaar 2016 af. De Chinezen zullen echter pas op onze datum van 28
januari 2017 aan een nieuw jaar beginnen (Xin Nian). Zij koppelen die datum aan
het begin van de tweede nieuwe maan na 21 december 2016. Hoe dan ook, zij
lossen schulden af, maken het huis schoon en organiseren mega maaltijden.
Het leek me goed om bij
gelegenheid van de jaarwisseling een gedicht op mijn weblog te plaatsen dat
geen al te grote problemen geeft bij een interpretatie. Zo ben ik uitgekomen
bij een dichteres die de gedachten van miljoenen mensen kan vertolken met haar toegankelijke
poëzie.
Wislawa Szymborska werd in
Bnin in Polen geboren op 2 juli 1923 en
overleed in haar woonplaats Krakau op 1 februari 2012 op 88-jarige leeftijd.
Ze studeerde een tijd lang
Poolse Taal- en Letterkunde maar brak haar studie af en trouwde in 1948 met de
hoofdredacteur van een cultureel magazine. Daarin verschenen haar eerste
gedichten. In 1957 zwoer zij het communisme af en alle vormen van dogmatisme.[1]
Een tweede huwelijk met een
schrijver verdiepte haar literaire werk en ze ontwikkelde haar typische
kosmische dichtersstijl. Kenmerken van haar oeuvre zijn verwondering, niets is gewoon, alleen het nu
telt en verder hebben heel veel gedichten een ironische inslag. Dus pas op,
haar werk is niet altijd zo eenvoudig als het lijkt.
Ik heb haar gedicht gekozen dat ze genoemd heeft “Einde en
Begin.” Het komt voor in de bloemlezing die de Volkskrant in 2004 heeft uitgegeven – onderdeel Einde en Begin 1993
– in een vertaling van Gerard Rasch.[2] Het
leven gaat door ondanks alles, lijkt zij ermee te zeggen. Maar is dat wel zo?
Einde en Begin
Na elke oorlog
moet iemand opruimen.
Min of meer netjes
wordt het tenslotte niet vanzelf.
Iemand moet het puin
aan de kant schuiven
zodat de vrachtwagens met lijken
door kunnen rijden.
Iemand moet waden
door het slijk en de as,
de veren van de canapés,
de splinters van het glas
en de bloederige vodden
Iemand moet een balk aanslepen
Om de muur te stutten,
Iemand moet het glas in het raam zetten,
De deur in de hengsels tillen.
Fotogeniek of niet
en het kost jaren.
Alle camera’s zijn al
naar een andere oorlog.
De bruggen moeten terug
en de stations opnieuw.
Van het opstropen
Gaan mouwen aan flarden.
Met een bezem in de hand
vertelt iemand nog hoe het was.
Iemand luistert en knikt
met een nog niet afgekletst hoofd.
Maar om hen heen
duiken al gauw lieden op
die het begint te vervelen.
Soms zal iemand nog
onder een struik
doorgeroeste argumenten opgraven
en naar de vuilnishoop brengen.
Zij die wisten
waarom het hier ging,
moeten wijken voor hen
die weinig weten.
En minder dan weinig.
En tenslotte zo goed als niets.
In het gras, dat oorzaak
en gevolg overwoekert,
moet iemand liggen die
met een aar tussen zijn tanden
lui naar de wolken gaapt.
Ik wens u een plezierig
jaareinde en een begin van een gelukkig jaar.
Middelburg, 29 december 2016
[2] Wislawa
Szymborska, Einde en begin, Gedichten
1957-1997 (vertaling Gerard Rasch, zesde druk 2004) 278.
