ANALYSE VAN EEN ROMAN
AUTEUR
:Philippe Claudel
TITEL :Het Verslag van Brodeck
VERTAALD UIT HET FRANS :Manik Sarkar
OORSPRONKELIJKE TITEL :Le rapport de Brodeck
EERSTE DRUK :2007
TIENDE DRUK :2010
OPDRACHT : “Voor al
diegenen die denken dat ze niets zijn. Voor
mijn vrouw en dochter zonder wie ik niet veel zou zijn.”
MOTTO : “Ik ben niets, ik weet
het, maar dat niets laat ik bestaan uit een heel
klein stukje alles.”
(Victor Hugo,
Le Rhin)
BEOORDEELD :Winter 2010/11
10e druk Leen Moelker.
A Biografie
Philippe Claudel werd op 2
februari 1962 geboren in Dombasle-sur Meurthe in streek rondom Nancy,
Meurthe-et-Moselle/ Lotharingen. Zijn vader behoorde tot de stand van de
werklieden en Philippe kreeg een eenvoudige opvoeding op het platteland.
Philippe Claudel is getrouwd
met Dominique en hun dochter is van Aziatische afkomst. Claudel is een
verdienstelijk alpinist. Hij is een bewonderaar van de schrijvers Jean Giono en
Georges Simenon.
Hij werd leraar Frans aan een
middelbare school. Daarnaast zocht hij naar maatschappelijk engagement in het
werk voor jongeren met een motorische handicap en gaf hij cursussen aan
gevangenen. Hij schreef eerst met weinig
succes filmscenario’s maar wist zich als regisseur en scenarioschrijver te
vestigen na zijn bejubelde film Il y
a long temps que je t’aime
(2008). Hij is inmiddels part time
lector aan de universiteit Nancy II waar hij culturele antropologie doceert. In
Lyon doceert hij parttime literatuur. Verder treedt hij op als adviseur en
gastdocent van l’Institute Europeène du cinéma et de l’audiovisuel. Toen hij 37 jaar was verscheen in 1999 zijn
literair debuut Meuse l’oubli (Rivier
van vergetelheid), opgedragen aan zijn vrouw Dominique.
Claudel houdt van de
landelijke sfeer van zijn geboortestreek. Hij haat het opgesmukte en het
would-be-sfeertje van de “Groten” in de literatuur en volgt geheel zijn eigen
inzicht. Hij is optimistisch van aard zegt hijzelf, maar zijn boeken zijn
pessimistisch getoonzet. Hij neemt het op voor de verdrukten en is
geïnteresseerd in de tegenstrijdigheden binnen het menselijk bestaan.
B Werk
Romans en
novelles
- 1999 Meuse l’oubli (Nederl.vertaling Rivier van vergetelheid, 2006);
- 2000 J’abandonne (Nederl.vertaling Zonder mij, 2005);
- Prix
du roman
- 2003 Les âmes grises (Nederl.vertaling Grijze zielen, 2004
- Prix Renaudot, Grand Prix de lectrices de Elle, Prix des marchands des livres
- Verfilmd, zie onder;
- 2005 La petite fille de monsieur Linh (Ned.vertaling Het kleine meisje van meneer Linh, 2005);
- Euregio Literaturpreis;
- 2006 Au revoir monsieur Friant
(Nederl.vertaling Tot ziens mijnheer
Friant,2010);
- 2007 Le rapport de Brodeck (Ned. vertaling Het verslag van Brodeck, 2008);
- Prix Goncourt des Lycéens;
- Independent Foreign Fiction Award 2010;
- 2008 Petite fabrique des rêves et des
réalités (Ned. vertaling Kleine
fabriek van droom en werkelijkheid,
2009);
- 2011 Verwacht 11 maart 2011 Het onderzoek.
- Verhalen:
- 1999 Quelques-uns des cent regrets (Nederl. vertaling Alles waar ik spijt van heb 2010);
- Prix Marcel Pagnol
- 2002 Les petites mecaniques;
- Prix Goncourt de la nouvelle
- 2006 Le monde sans les enfants et autre histoires (Ned.vertaling De wereld zonder kinderen, 2007);
Films:
- 2005 Les âmes grises. Regie Yves Angelo met adviezen en scenario van de auteur.
- 2008 Il y a longtemps que je t’aime ; regie en scenario Philippe Claudel; hoofdrollen voor Kristin Scott Thomas en Elsa Zylberstein.
- Prijzen: 2008 Vancouver International Film festival : Populairste film
- 2008
- 2008 European Film Award : Scott Thomas voor Beste Actrice;
- 2008
- 2009
- 2009 César Awards
- 2009
- Nominaties voor internationale prijzen 13 w.o. voor De Gouden Beer
- In première 20 april 2011 Tous les
Soleils. Regie en scenario Philippe Claudel;
C Mens –en
levensbeschouwing
D Literair-historische context
Mijn analyse van de
literair-historische context leidt tot de volgende conclusies.
De boeken van Philippe
Claudel zijn geschreven als onderdeel van de (post)moderne geschiedenis. Daarin
heerst de twijfel aan alles en iedereen, het gemis aan houvast en handelen doet
iedereen naar eigen inzicht. Wij leven in een gefragmenteerde wereld waarin de
individuele mens voor het antwoord op grote vragen, op zichzelf is aangewezen.
Kunstwerken zijn teksten met
betekenaars en betekenis. Het zijn autonome producten en ze krijgen betekenis via de lezer of de beschouwer. Een alomvattend betekeniskader bestaat niet meer.
E Inhoud
De vreemdelingenhaat bereikt echter ook de streek waar
Brodeck woont. Als de oorlog uitbreekt wordt het dorp bezet door
‘medebroeders.’ Hun xenofobische dus vreemdelingen hatende commandant dwingt
het dorpsbestuur om vreemdelingen op transport naar de interneringskampen te
stellen. Brodeck is er een van (hij heeft zwart haar en een afwijkende
huidskleur) en hij vertrekt naar een gevangenkamp op zes treinreisdagen
afstand.
Hij overleeft echter het kamp. Brodeck keert terug naar huis maar treft zijn vrouw Emélia aan met ernstig geheugenverlies en met een kind, Poupchette. Hij krijgt een baan als natuurwacht.
Dan verschijnt een vreemdeling met een ezel en een paard
in het dorp. Aanvankelijk is men ingenomen met “Der Anderer.” Omdat hij niet
wenst te integreren - hij noemt zijn naam niet, hij praat nauwelijks maar hij
betaalt wel royaal voor alle diensten -
verdenken de dorpelingen hem van ondermijnende activiteiten. Dat gebeurt
vooral binnenskamers onder de leden van een geheim genootschap “Erweckens’ Bruderschaf.”
Hij overleeft echter het kamp. Brodeck keert terug naar huis maar treft zijn vrouw Emélia aan met ernstig geheugenverlies en met een kind, Poupchette. Hij krijgt een baan als natuurwacht.
Tijdens Anderers
tentoonstelling van karakteristieke tekeningen van veel prominente
dorpelingen, zien de dorpelingen daarin het bewijs dat hij hun kwaadwillig
gezind is en laten ze hem en zijn dieren verdwijnen. Brodeck, niet aanwezig bij “der Ereigniës,” wordt
opgedragen een verslag te schrijven van de omstandigheden waaronder de Anderer
is omgekomen. Zodat later voor iedereen de logica en de rechtvaardiging van
zijn executie duidelijk is. Hij zal daartoe ooggetuigen interviewen. Brodeck trekt
zich vervolgens in een berghok terug om zijn opdracht uit te voeren.
Hij komt op het idee
gelijktijdig zijn mémoires te schrijven. Elke dag neemt hij de beschreven
vellen papier mee naar huis en verstopt ze onder het hemd van zijn in zich zelf
opgesloten vrouw Emélie. Zijn
levensverhaal ontstaat gaandeweg en mede naar aanleiding van actuele
gebeurtenissen. Die roepen bij hem herinneringen op aan trauma’s zoals
kampervaringen en aan verhoudingen tot goede (Diodème, Kelmar) en foute(Ulli
Rätte) vrienden.
Een dramatische gebeurtenis vindt plaats tijdens de
treinreis naar het kamp. Kelmar en Brodeck drinken het water op van een jonge
moeder met baby, die beiden kort daarop overlijden. Kelmar laat zich na aankomst door de reis begeleiders
doodknuppelen: hij kan met zijn laffe daad niet leven.
Brodeck wordt in het kamp als hond aangesteld en moet van
zijn ‘baasje’ het erbij behorend gedrag vertonen. Elke dag is er een executie
onder toezicht van mevrouw “Zeilenesseniss,” de echtgenote van de kampcommandant
met haar baby. De gehangene draagt het bord met de tekst “Ich bin nichts.”
Brodeck neemt een boetvaardige houding aan, hij voelt zich met een grote schuld
beladen. De pijn en vernedering ondergaat hij als boetedoening Dat verdraagt hij alleen als hij zijn
gedachten richt op de liefde voor Emélia en een beloftevolle toekomst met haar.
Op een dag is de oorlog over en meer dood dan levend gaat
hij op weg naar huis. Een oude man in een verstild dorp komt hem te hulp en
verzorgt hem enkele dagen. Als hij weer vertrekt mompelt de onbekende hem na:
“Vergeef het hem.” Het slaat op zijn zoon die als nazi-soldaat
medeverantwoordelijk is voor de Holocaust.
Bij thuiskomst treft hij Emélia aan met een
hersenbeschadiging en met een blond meisje dat hem papa noemt. Via een
nagelaten brief van zijn vriend Diodème (die na het schrijven ervan zelfmoord
pleegde) verneemt hij wat er rondom zijn deportatie en met Emélia is gebeurd.
Toen de dorpelingen eens drie meisjes met ‘verdachte lichaamskenmerken’ hadden
ontdekt in het bos, had Emélia hun in huis opgenomen. Als straf werden meisjes
verkracht, vermoord en bij de brug begraven. Emélia onderging bijna hetzelfde
lot maar werd door Fédorine gered. Zij hield er ernstig letsel aan over.
Bovendien bleek zij zwanger te zijn van Poupchette. Brodeck besluit voor hen te
zorgen.
Uit de brief kon Brodeck
afleiden dat Diodème mogelijk óók vóór zijn internering gestemd heeft als lid
van het dorpscomité onder leiding van de burgemeester.
Spoedig verschijnt de Anderer in het dorp. Hij wordt na
drie maanden door de dorpelingen vermoord. Brodeck schrijft daarover een
Verslag maar de burgemeester verbrandt het direct nadat het is ingeleverd.
Vervolgens vluchten Brodeck, Emélia en Poupchette uit het dorp weg, een
onbekende bestemming tegemoet.
F. Genre
Roman met meerdere niveaus.
Het historische niveau betreft de vage verwijzing naar gebeurtenissen rondom de
beide wereldoorlogen in de 20e eeuw. Op het psychologische niveau
gaat de roman in op stereotypering en het gemak waarmee mensen in bepaalde
omstandigheden (in een gevangenkamp) kunnen veranderen in beesten. De plot
bevat ook elementen van een detectiveroman(onderzoek naar een moord).
De roman onderzoekt de
relatie tussen goed en kwaad, tussen liefde en haat, tussen schuld en boete. Toch
is het geen liefdesroman, noch kampliteratuur, noch bekentenisliteratuur.
De roman heeft 332 bladzijden
en bevat veertig hoofdstukken genummerd met Romeinse cijfers.
De tekststructuur is
chaotisch omdat er twee verhalen in elkaar overlopen. De ik-verteller geeft
weer wat hij op dat moment krijgt te horen van ooggetuigen (Het Verslag van Brodeck) en koppelt dat
aan wat hem vroeger is overkomen (levensverhaal). Maar het Verslag wordt slechts fragmentarisch geduid. Lezers moeten zelf de
feiten ordenen.
De onverwachte wendingen in
ruimte en tijd, de veelvuldige flash forwards en flash backs maken het de lezer
moeilijk om een samenhangende fabula[1] te
construeren. De chronologie en de logica van de tekststructuur moet worden
gereconstrueerd. De auteur heeft gebruik gemaakt van een literair procédé
hysteron proteron. Door de volgorde van feitelijk opeenvolgende gebeurtenissen
om te draaien ontstaan sprongen in de tijd. Neem de hoofdstukken 17 en 18.
Hfdst.17 begint met gesprek
met pastoor Peiper. Dat bezoek aan de pastoor vindt echter plaats na de
voorlezing van het Verslag dat echter pas in hoofdstuk 18 wordt beschreven.
n hoofdstuk 7 wordt de moord
op Cathor voorzegd; die wordt echter pas in hoofdstuk 30 beschreven.In hoofdstuk 37 vernemen wij –eindelijk- wat er in de trein naar het interneringskamp is gebeurd. Hiernaar is in hoofdstuk 9 al verwezen.
De conclusie is dat we te maken hebben met een niet chronologische en gefragmenteerde tekst. Hierin komen twee verhalen voor die niet volgens een vaste structuur verteld worden. Het vertelprocédé kenmerkt zich door structuurelementen als hysteron proteron waardoor de lezer vele sprongen in de tijd moet maken.
H. Vertelsituatie en
perspectief
Er is een ik-verteller die de
geschiedenis vertelt vanuit het eigen perspectief. Alles vernemen wij via hem.
Ooggetuigen van een concrete gebeurtenis worden afwisselend in de directe rede
en de indirecte rede geciteerd.
De ik-verteller staat de
focalisatie nimmer af (hij blijft aan het woord) zodat we afstand houden tot de
andere personages. Het is de kijk van ‘ik’ op de dingen die we krijgen
voorgeschoteld .
I Stijl
De stijl wordt sterk bepaald
door het grote aantal vergelijkingen en metaforen. De schrijfstijl is echter
nergens ingewikkeld. Integendeel. Sommige deelsituaties worden tot in het
kleinste detail ontleed (ravijnmaagdenpalm, Hond-Brodeck).
Het gebruik van flash back,
flash forward is opvallend. Vooral de flash forward is verbonden met spanning
(het personage weet meer dan de lezer) en deze spanning wordt opgebouwd rondom
de elementen dreiging, raadsel en geheim. Dat zijn typische eigenschappen van
de plot uit een detectiveverhaal.
De identificatie met bepaalde
personages is gemakkelijk door de beschrijving van hun ellende of geluk.
Stijlmiddelen als ironie (Hond-Brodeck) en sarcasme komen veelvuldig voor in de
tekst, speciaal daar waar zelfvernedering en minachting wordt uitgedrukt. “Ik
geloof niets meer.”
Illusie en desillusie Gehoorzaamheid
Bedrog MoraalLiefde Geweld en oorlog
Wat is goed, wat is fout? Doorzettingsvermogen
Medelijden Naastenliefde
Schuld en boete Geslotenheid
K Ruimte
Psychologische ruimte: Er komen veel personages voor die geïsoleerd leven zoals de
- ik-verteller zit in het kamp in een hondenhok;
- ik-verteller wordt als Fremde aangemerkt;
- ik-verteller schrijft zijn verhaal in een
berghok;
- Personages die geïsoleerd zijn Marcus Stein,
Anderer, Zungfrost, Frippman;
- Emélia die in een droomwereld leeft;
- Het dorp ligt vrij geïsoleerd;
- Het dorpscomité Erweckens’Bruderschaf is een gesloten club.
Verhaalheden/ vertelde tijd
van Het Verslag: omstreeks 1946 een jaar na WO-II
Verhaalheden/vertelde tijd
van de ‘biecht’ van Brodeck, zijn levensverhaal: ca 1914 – 1946Hierboven is al opgemerkt (bij structuur) dat het verhaal chaotisch is gestructureerd. Dat gebeurt mede door sprongen in de vertelde tijd (ellipsen). Dat levert een ingewikkelde presentatie van de gebeurtenissen op.
- Brodeck, de verteller en focalisator Geen toenaam
bekend; vondeling en later student/schrijver;
- Emélia, zijn vrouw, geestelijk beschadigd
geraakt, heeft weinig besef van de werkelijkheid;
- Poupchette hun kind van ca 3 geboren uit
schandelijke praktijken van dorpsbewoners;
- Fédorine, oudere vrouw die Brodeck in WO-I tussen
de puinhopen van een stad vond en hem verder opvoedde;
- Burgemeester Orschwir, varkensfokker, betrokkene
bij de moord op Anderer;
- Anderer, een fantasienaam van een zwerveling met
paard en ezel die zijn identiteit verhult en weigert te integreren in de
dorpsgemeenschap maar die wel goedgezind is. Is royaal, vriendelijk en
opofferingsgezind en schildert de locale omgeving. Wordt vermoord;
- Diodème, dichter en schrijver, vriend van
Brodeck. Onthult een geheim en pleegt zelfmoord;
- Dieter Schloss, eigenaar grootste herberg van het
dorp. Logeeradres Anderer en plaats van delict;
- Ulli
Rätte, medestudent Brodeck en personificatie van de xenofobe samenleving;
- Pastoor Peiper, gedegeneerde dorpsgeestelijke
voor wie drank het hoogste goed is;
- Vele andere personages als Mevrouw Pitz,
Göbler,Buller, Knopf, Ernst-Peter Limmat, de onderwijzer enz.
Alle personages leren wij kennen via de ik-verteller. De
dialogen worden naverteld en niet direct gevormd. Er wordt niet door, maar over
de personages verteld.
De personages blijven vaag en
oppervlakkig en het is dan ook niet mogelijk ze te karakteriseren.
De titel Het Verslag van Brodeck verwijst naar een beschrijving van een tragische
gebeurtenis in het leven van een dorpsgemeenschap. Dit verslag moet het gedrag
van de gemeenschap rechtvaardigen in een kwestie van moord op een vreemdeling.
Een motto wijst de weg naar
de interpretatie van de tekst die volgt. Een tekst kan ook worden opgedragen
aan iemand of personen die in een bijzondere relatie staan tot de auteur.
Het Verslag van Brodeck is opgedragen aan de vrouw van de auteur, Dominique
Claudel en hun aangenomen dochter. Zonder hen voelt de auteur zich zonder
betekenis. Bovendien wordt het boek ook geadresseerd aan mensen met een laag
zelfbeeld.
Het boek gaat dan ook
uitgebreid in op de positie van de vreemdeling in een vijandige samenleving.
Vreemdelingen in een hun vijandige wereld hebben weinig te verwachten. Maar, je
kunt ook doen als Brodeck: vechten en liefhebben en op zoek gaan naar een
betere wereld.
Ook hier weer een deel van
het thema van het boek nl zelfs als je je nietswaardig voelt, mag je je
onderdeel van een groot geheel weten.
Het Verslag van Brodeck heeft diverse verbindingen met andere teksten. Gezien de thematiek – vooral schuld en boete, naastenliefde – kan een relatie worden aangewezen met
- Fjodor Michajlovitsj Dostojewski (1821-1881) Schuld
en Boete en De
Gebroeders Karamazov;
- Emmanuel Levinas (1906-1995) De Totaliteit en het Oneindige waarin de Ander de medemens centraal staat. Citeerde veelvuldig Dostojewsk
- “ En ik moet je nog wel zeggen moedertje, dat ieder van ons schuld draagt jegens alles en iedereen, en ik nog meer dan de ander.”
·
De Bijbel Alle
uitspraken over geloof en ongeloof;
Jezus van Nazareth als voorbeeld voor het personage Anderer;
Sanhedrin en farizeïsche sekte die de moord op Jezus beramen, in intertekstualiteit met soortgelijke club de Erwechens’Bruderschaf;
Jezus van Nazareth als voorbeeld voor het personage Anderer;
Sanhedrin en farizeïsche sekte die de moord op Jezus beramen, in intertekstualiteit met soortgelijke club de Erwechens’Bruderschaf;
·
Immanuel Kant (1724-1804) Kritik
der Praktischen Vernunft :Categorisch
imperatief: Handel zo, dat jouw gedrag jegens de
ander tot algemene wet kan
worden verheven.
Q Receptie/ de pers
Wat kunnen we met al die
kennis over Het Verslag van Brodeck?
Volgens Claudel in het hierboven aangehaalde interview met De Standaard is iedere interpretatie goed. Hiermee kiest de auteur
voor het relativistische standpunt van
portmoderne filosofen. Er is dus geen alomvattende interpretatie op te stellen.
Dan rijst onmiddellijk een ander probleem. Vanuit welke
invalshoek valt dit boek te benaderen? Is het door de ogen van de auteur (de
biografische context)? Kunnen we werken vanuit een bepaalde maatschappij visie
(marxistisch, socialistisch) of vanuit een bepaalde visie op de mens (humanisme)?
Zouden we het boek ook kunnen interpreteren als een
voorbeeld van postmoderne literatuur en specifiek letten op de tekststructuur
zonder enige verdere betekenis?[3]
Ik ben geneigd dit boek allereerst te zien als een
kunstig geconstrueerde postmoderne tekst. De niet-lineaire verhaalstructuur en
de vaagheid van tijd en ruimte verraden een spel met de taal. Maar hoewel
Claudel uitdrukkelijk gekozen heeft voor vaagheid in zijn beschrijvingen, het
is voor veel lezers toch duidelijk waar het verhaal speelt (in Lotharingen) en
wanneer. Vaagheid geeft hier echter ruimte voor interpretatie zodat de
geschiedenis een verhaal van alle tijden en plaatsen kan zijn.
Wat maakt Het
Verslag van Brodeck dan tot een tijdloze geschiedenis? Is het wel of geen
roman met een boodschap? Welke interpretatie dan kan mogelijk relevant zijn?
Het Verslag van Brodeck is doorspekt
van ironie en ongeloof over wat mensen elkaar kunnen aandoen. “Ik geloof niet
in het lot. En ik geloof ook niet meer in God. Ik geloof nergens meer in”
(bldz.123), zegt, ironisch, ‘Hond-Brodeck.’
Bovendien wordt er in dit boek, in andere boeken van
Claudel en ook in zijn film, veel gestorven. Het zijn vooral de vrouwen die overlijden.
Saillant punt is dat in het aangehaalde interview met de Standaard, Claudel openlijk
verklaart bang te zijn voor de dood van zijn vrouw. Brodeck vertoont dezelfde
angst voor de dood als hij opmerkt dat de dood van de anderen, die van wie je
houdt, je kapot kan maken en vernietigen, en niet je eigen dood (bldz.167).
Op
het eerste niveau is Claudels boek een beschrijving van de tragische levensloop
van een jongeman van Joodse afkomst. Die laat zich als volgt samenvatten.
Alles wat in Brodecks leven mis kon gaan, ging mis.
Aanvankelijk had hij geluk: hij werd gered door Fédorine uit de
puinhopen van zijn geboortestad. Hij werd groot
gebracht in een landelijke omgeving in een vriendelijk dorp. Hij mocht zelfs op
kosten van de dorpsgemeenschap gaan studeren. Maar dan slaat het noodlot toe.
Overgebracht naar een interneringskamp lijkt zijn leven niets meer waard. Maar ondanks zijn ellende
blijft hij hopen op geluk en houdt hij vast aan de liefde voor zijn vrouw
Emélia. Het is juist die eigenschap die hem in leven houdt waar anderen hun
verzet tegen vernedering met de dood moesten bekopen. Eenmaal thuis wacht hem
teleurstelling als blijkt dat Emélie kwalijke gevolgen van een verkrachting
door dorpelingen heeft opgelopen. Ze heeft er een kind door gebaard en lijdt
aan ernstige amnesie. Brodecks vertrouwen in de mensen krijgt een nieuwe knauw
als zijn dorpsgenoten een vreemdeling ombrengen omdat deze afwijkend gedrag
vertoont. Uitgerekend daarover moet hij nu een verslag schrijven.
Een uitgebreide analyse van
het menselijk gedrag leerde mij dat Kant
een aanwijzing geeft voor het juiste handelen. Als het individu het
moreel goede nastreeft, dan ontstaat een betere wereld. Maar wat is moreel goed
en waar? Dat is, wat op goede redelijke gronden door de mens zelf kan worden aanvaard als goed. En, als
anderen dat ook vinden, leidt dat tot een universeel oordeel. Regel: Handel zo
dat je gedrag tot wet kan worden verheven met een geldigheid voor de
universele, dat is de voor de gehele wereldgemeenschap.[4]
Het is duidelijk dat een
gemeenschap die mensen verstoot of kleineert, niet volgens dit categorisch
imperatief handelt en het dus in principe onjuist handelen is.
Dat brengt ons bij de vraag
met welk doel mensen met elkaar moeten willen samenleven. In de praktijk zijn er vele samenlevingen met eigen culturen. Binnen die groep is een eenheid van taal, wet, gewoonte en cultuur aanwezig. Wanneer zal groepsbelang vijandigheid oproepen ten opzichte van andere groepen?
Groepsgedrag kenmerkt zich
inderdaad door een streven naar onderlinge saamhorigheid en beheersing van de
sociale wereld, en door een positieve waardering van de groepsleden soms zelfs
door altruïsme.
Als een groepslid zich niet
conformeert aan de groepsnormen, volgt uitstoting. Als er een bedreiging van
buiten optreedt, neemt de groep maatregelen om die te elimineren. Dit proces
geldt voor alle groepen, ook voor criminelen. Een goed voorbeeld hiervan wordt
beschreven in Schuld en Boete van
Dostojewski.
Samengevat blijkt dat Philippe Claudel via zijn boek Het Verslag van Brodeck aandacht vraagt
voor het gevaar dat mensen beesten kunnen worden door blinde ijver voor de
eigen groep. Zij voelen zich gerechtvaardigd om in het algemeen belang anderen
uit te wijzen te verkrachten of te vermoorden. We zagen dat zulk gedrag terug
te voeren is op groepsprocessen met zowel positieve als desastreuze gevolgen.
Als de vluchteling goed wordt opgevangen dan strookt dat met de moraal waarin
ieder mens gehouden is zich verantwoordelijk te voelen voor de Ander (Levinas)
of zelfs voor de wereldgemeenschap (Kant), en dat draagt bij aan een betere
wereld.
Philippe Claudel heeft een
mooi boek geschreven. Hij heeft net als Michel Houellebecq (1958) de structuur
en stijlmiddelen als de vergelijking ingezet om het betekenisproces te
versterken. Het Verslag van Brodeck is
een verbeelding van de tragiek in het menselijk bestaan maar bevat ook elementen van geloof, hoop en liefde.
Samengevat roept het boek vragen op over schuld en boete.
Het is ook een waarschuwing
tegen amoreel handelen, vooral ten opzichte van vluchtelingen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten