ANALYSE VAN EEN ROMAN
AUTEUR : Arthur Japin
TITEL : Een schitterend gebrek
ONDERTITEL : Roman AP
EERSTE DRUK : 2003
VIJFDE DRUK : 2004
OORSPRONKELIJK : ZELFDE TITEL
OPDRACHT : voor Elsa
MOTTO : “Veel wat aanvankelijk alleen in de
verbeelding bestaat, wordt
werkelijkheid. G.C.
BEOORDEELD : Vijfde druk. Cultuur blogger, mei
2004
Herzien op 14 november 2013.
A. Biografie
Arthur Japin werd in 1956 in Haarlem geboren. Zijn vader was
o.a.theaterrecensent. Hij groeide op in een contactarm gezin en had een eenzame
jeugd. Hij studeerde Nederlands en in Londen aan de School of Dramatic Arts. Hij zong
kleine rollen bij de Nederlandse Opera en bekwaamde zich in het schrijven van
libretti. Japin speelde in de film “De illusionist”. In de jaren 80 ging hij naar Rome en schreef er drama voor toneel, film en tv. Sinds kort
schildert hij. Hij heeft een hekel aan ‘schijnwerpers’.
B. Werk
Romans
- 1997
De zwarte met het witte hart
(ECI-prijs en de Lucy B. en C.W.van
der Hoogtprijs)
- 2002
De droom van de leeuw
- 2003
Een schitterend gebrek (
Librisprijs 2004, Inktaap prijs, nominatie NS publieksprijs)
- 2006
De grote wereld
- 2007
De Overgave (NS publieksprijs)
- 2008
Zoals dat gaat met wonderen
- 2010
Vaslav (nom. NS publieksprijs)
- 2012
Maar buiten is het feest
- 2013
De man van je leven
Verhalen
1996
Magonische Verhalen (verfilmd)
1998 De
vierde wand
2003 De
vrouwen van Lemnos ( als basis voor
choreografie 3 dansgezelschappen)
Toneelstukken, scenario’s en hoorspelen. October 2013
toneelstuk Absinthe in première.
C. Mens –en levensbeschouwing
Het zelfbeeld van mensen wordt sterk bepaald door wat anderen over
hen zeggen. Geloof je wat anderen van je zeggen of geloof je wat je van jezelf
weet? Geloof je in jezelf?
D. Literair-
historische context
In de Nederlandse literatuur wordt rond de eeuwwisseling
nogal eens terug gegrepen op de traditie en historie als decor voor de
geschiedenis. ( Rosenboom, Grünberg, De Loo, Haasse, Mak en Lieske o.a.) . Er
wordt nieuw werk uitgegeven van buitenlandse schrijvers (Marài).
E. Korte Inhoud
Lucia Morano groeit op in de pastorale omgeving van Pasiano bij Venetië. Haar ouders bestieren de
huishouding van de Gravin en Graaf Antonio Montereales op hun kasteel. Zij leeft tot haar veertiende jaar in een
droomwereld. Haar eerste onschuldige liefde ontluikt als zij tijdens een feest
op het kasteel Giacomo Casanova ontmoet. Terwijl Giacomo zich als diplomaat
bekwaamt wordt zij op kosten van de gravin voorbereid op een positie in hogere
kringen. Haar opvoeder/leraar, monsieur De Pompignac wil haar vanwege haar
schoonheid en intelligentie laten schitteren. De Pompignac sterft nadat hij
haar besmet heeft met het pokkenvirus. Zij blijft leven maar is totaal
mismaakt. Ze besluit uit liefde voor Giacomo te vluchten.
Als Giacomo terugkeert verneemt hij van haar moeder dat
Lucia niet meer van hem houdt.
Lucia komt via de goot bij een rijke familie terecht. Ze
noemt zichzelf nu Galathée de Pompignac
Haar eruditie valt op en dat leidt tot een baan als secretaris van Zélide Montmorency tijdens een archeologische tocht naar Pompeï
en Parijs.
Als ook Zélide sterft gaat zij naar Amsterdam en ontvangt
zij (later voorname) heren. Zij verbergt haar mismaaktheid achter voiles en
hoeden en in de schemering. In een Fransman die haar het hof maakt herkent zij
Giacomo. Zij laat hem over haar ware identiteit in onwetendheid. Zij ontdekt
dat hij slechts haar jeugdbeeld adoreert en haar feitelijke verschijning
afzichtelijk vindt. Hierop besluit zij in te gaan op de uitnodiging van een
klant en vertrekt (zwanger van Giacomo) naar New York.
F. Genre
Historische roman bestaande uit elementen fictie en
secundaire literatuur die situaties en belevenissen van de personages
ondersteunen.
G.Structuur
De roman heeft 239 bladzijden . Er is een Proloog ,Drie
Delen en een Ten Slotte
Deel 1 “Het
voordeel van de Liefde” bladz.15-74, 7 hoofdstukken
Amsterdam
,Pasiano
Deel 2 “Een
schitterend gebrek” bladz.75-149 6 hoofdstukken met Proloog
Pasiano, Bologna, Pompeï,Vincennes, Parijs
Deel 3 “Theatrum
Amatorium” bladz.150 -235 7 hoofdstukken met Proloog
Amsterdam
Deel 4 “Tenslotte” bladz.236-
239
Herinneringen worden afgewisseld met authentieke
beschrijvingen van situaties. Lucia vertelt haar levensverhaal totdat een
nieuwe episode in haar leven aanbreekt. De eerste 23 jaren van haar leven
vormen het kaderverhaal van de roman.
De start van het verhaal is in medias res.
H. Vertelsituatie en
Perspectief
Er is een ik-verteller die de gehele geschiedenis vertelt in
de onvoltooid tegenwoordige tijd en de onvoltooid verleden tijd. Sommige dialogen
zijn identiek aan de oorspronkelijke omdat ze stammen uit oorspronkelijke (secundaire)
literatuur.
De focalisatie wordt nimmer afgestaan.
I Stijl
Kenmerkend zijn de vele korte zinnen en snelle dialogen die
het verhaal vaart geven. Kenmerkend is het sobere taalgebruik. Door de focalisatie bij het
ik-personage te leggen volgen wij haar erudiete gedachtegang naar de diepte van
de geschonden ziel. Dat is hier en daar meeslepend en realistisch, soms hartelijk.
J. Thematiek
Illusie en desillusie
Doorzettingsvermogen en wilskracht
Liefde
Zelfopoffering
Dynamiek van de Verlichting
Met een knipoog naar Schopenhauer: Medelijden met het leed van de ander. De
natuur als uitdrukking van de wereldwil krijgt haar zin: Lucia is een
krachtpatser en moet zich dus voortplanten.
Van de nood een deugd maken
K. Tijd
Verhaalheden: het jaar 1758
Verhaalverleden/toekomst :
plm 1720- 1802
De vertelde tijd is evenredig verdeeld tussen heden en verleden
L.Ruimte
Omgeving Venetië
Pasiano Bologna Pompeï Vincennes/Parijs Amsterdam
Psychologische ruimte : Geïsoleerde personages
- ik-personage
eerst in paradijselijke droomwereld
- aansluitend
in een maatschappelijk isolement gebracht
- Later
opgesloten in de schemerzone van de boven- en onderwereld
Bladzijde 235 : Ik heb losgelaten. Ik ben niet ondergegaan.
M. Personages
Lucia
Moreno, alias Galathée de Pompignac
Giacomo
Casanova, alias Monsieur le chevalier Seingalt
Antonio Montereales met zijn vrouw en mecenas van Lucia
Monsieur De Pompignac, leraar
Familie Morando Manzolini Professor te Bologna ,ving Lucia
op
Zelide Montmorency, Ving vervolgens Lucia op gaf haar een
baan
Mister Jamieson, klant en toekomstig echtgenoot van Lucia
N. Bijzonderheden
“Een Schitterend gebrek “ is bekroond met de Libris
Literatuurprijs 2004
O. Titelverklaring
Het gebrek is de mismaakte status van de hoofdpersoon. Door
het niet-normale als uitgangspunt voor een normaal leven te nemen ontstaat zo
een schitterende toekomst.
P. Receptie
Volkskrant 21 april 2004
( Arjan Peters) : …”gladde kitsch”…
Vrij Nederland “Een rijke roman”
NRC Een superieur literair machtsvertoon
Q. Intertekstualiteit
De geschiedenis van Giovanni Giacopo Casanova zoals verteld door Casanova
zelf in Histoire de ma Vie
De geschiedenis van de
familie Morandi Manzolini , Universiteit van Bologna
Opgravingsverslag
Herculaneum
Het Amsterdams
Hoerendom van Lotte van de Pol ( zie Ritueel en Symboliek!!)
Arlekijn Hulla Jacques Japin
1747
R. Sociaal
historische, economische en politieke context
Het midden van de achttiende eeuw was in vele opzichten een keerpunt in de
geschiedenis. De agrarische economie keerde ten goede, de welvaart nam toe, de
demografische revolutie zette in met een dramatische daling van het
sterftecijfer. Dat laatste was o.a. te danken aan de verbeterde voeding( de
aardappel ging graan vervangen) en het uitblijven van epidemieën.
Filosofische uitgangspunten van denkers als Voltaire,
Rousseau maar ook de ideeën van Hume en
Locke en de Deïsten werden populair onder de elite. Was het natuurrecht niet
voor iedereen geldig? De macht van de vorst kon alleen bestaan op basis van een
sociaal contract met de onderdanen. De
Verlichting was aangebroken.
In 1759 verscheen de Encyclopedie van d ‘Alembert en Diderot.
Literatuur ging over de Sturm und Drang periode(Goethe, Rousseau), de mode
schreef een pruik voor, de Spaanse molensteen werd vervangen door de
individuele Franse zwierige hoed en draperie.
Ook politiek was het een roerige tijd. Engeland,
Oostenrijk, Frankrijk, Pruisen en Rusland waren met elkaar in wisselende
samenstellingen in conflict. Het Ancien Regime heerste nog wel maar stond onder
druk. De bureaucratie ( instituten, ambtelijke organen) verving vooral in de
periferie steeds meer de absolute vorst bij beslissingen en een zelfbewuste
generatie kwam op. Niet langer was uitsluitend de geboorte (de komaf) bepalend
voor de maatschappelijke positie maar de eruditie. Opvoeding en onderwijs waren
de sleutelbegrippen van de nieuwe elite . Die wilde dan ook de status die
daarbij hoort. Sommige absolute vorsten pasten zich aan. Catharina De Grote,
Jozef II en Frederik de Grote van
Pruisen voerden een verlicht beleid. Lodewijk 15e en 16e
niet. Italië bestond uit verschillende zelfstandige stadstaten en grotere
regio’s w.o. het (Habsburgse) koninkrijk Napels
en de kerkelijke staat..
De nadruk op de rede lokte de romantiek uit. Tijdens de
Atlantische Revolutie (R.R.Palmer) werd de basis gelegd voor de verdere
individualisering van de maatschappij.
S. Effecten
Omdat een ik-personage het
verhaal vertelt is een objectieve identificatie
niet mogelijk. De feiten geven wel aanleiding voor sympathie met de hoofdfiguur
in haar struggle for life.
Impliciete ironie
bevat het verhaal voldoende. De keurige elite heeft officieel geen boodschap
aan het slechte gedrag maar ondertussen…..
Door de vertelsituatie komen we tamelijk snel achter het plot. Toch duurt het nog tot de laatste
bladzijden voor zich dat geheel heeft ontwikkeld. Er is dus een zekere spanning in het verhaal hetgeen nieuwsgierig maakt naar de toedracht.
T. Interpretatie
Bij de
interpretatie van het boek gaat het om de vraag of er een bepaalde betekenis is verborgen. Er zijn schrijvers (Thea Beckman) die
gewoon een leuk spannend verhaal willen vertellen. Heeft Japin dat ook willen
doen of laten zich betekenislagen onderscheiden en is er meer diepgang?
Ten eerste is de keus voor een historische figuur
uit de achttiende eeuw als Casanova passend in het tijdsbeeld anno 2004 . Veel
schrijvers hebben er een voorkeur voor om een geschiedenisfeit als uitgangspunt
voor hun verhaal te nemen. De basis van
het verhaal komt uit de memoires van de achttiende eeuwse avonturier Giovanni
Giacopo Casanova. Eén van zijn kortstondige jeugdliefdes wordt door de auteur van “Een schitterend gebrek” tot hoofdpersoon van dat boek verheven.
Ten tweede wordt de vertelsituatie gebruikt om de
karakterisering te sturen. Het ik-personage staat het woord niet af en dus
krijgen wij alleen via haar zicht op
andere personages. Daardoor kan gemakkelijk medelijden met de hoofdfiguur ontstaan en anderzijds een streng oordeel rijpen over anderen en
vooral over de fatsoensrakkers: dus mensen die altijd wat over anderen te
zeggen hebben!!
Ten derde levert de stijl een bijdrage aan een beter begrip voor de motieven van het ik-personage
en wellicht ook voor die van de auteur.
De eenvoud daarvan zoals kenbaar in de woordkeus, de korte zinnen, de realistische
dialogen , de heldere en beeldende weergave van situaties, sluit goed aan bij
ons eigen systeem waarmee we anderen karakteriseren..
Ten vierde valt uit de psychologische ruimte af te
leiden dat de personages in een zeker
isolement leven, hetgeen ongetwijfeld betekenis heeft voor de individualiteit
en het levensbeginsel van de auteur. Die voorkeur voor mensen die eronder
lijden op hun uiterlijk te worden beoordeeld – een zelfervaring van de auteur -
blijkt ook nog eens uit een interview in het Elsevier Thema nummer mei 2004 .
Voorts worden thema’s
als illusie en desillusie en liefde tot drijfveren van het menselijk bestaan
uitgewerkt. Zo wordt ons voorgesteld dat het leven hard is en meedogenloos en alleen te leven met behulp van een
bovenmatige doorzettingsvermogen en grote zelfopoffering.
Tenslotte kan het verhaal worden
geïnterpreteerd als een tijdloze geschiedenis. Immers, de keuze van het decor, de eeuw der
Verlichting, bevat een impliciete boodschap bestemd voor ieder mens in welke
tijd ook. Er is altijd ontwikkeling en vooruitgang. Daaraan kan men slechts
deel hebben door zich volledig te werpen
op de mogelijkheden die voor ieder persoonlijk in zijn of haar tijd en
omstandigheden liggen opgesloten .
Geloof in
jezelf en ga niet af op wat anderen van je zeggen.
Middelburg, 25 januari 2015 (revisie)
Middelburg, 25 januari 2015 (revisie)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten