Stedelijk Museum Amsterdam, Dream Out Loud

DREAM OUT LOUD DESIGNING FOR TOMORROW'S DEMANDS

                              DREAM OUT LOUD

De zesentwintig kunstwerken van het STEDELIJK MUSEUM Amsterdam

                        Een tentoonstelling van 26 augustus 2016 – 1 januari 2017

LEEN MOELKER

 1  Inleiding

 Het Stedelijk Museum te Amsterdam (namens de Gemeente Amsterdam)  heeft voor kunstenaars de mogelijkheid opengesteld om een eigen kunstwerk voor te dragen voor aankoop door de Gemeente en het museum. Uitgangspunt moest zijn om een (fantasie) oplossing te bedenken voor een probleem – of een idee voor de verbetering van technologische toepassingen – in de samenleving.  Medio oktober 2016 valt hierover de beslissing.

Meer dan 500 voorstellen werden ingediend en hieruit zijn zesentwintig kunstwerken geselecteerd. Hierna volgen hun bijzonderheden met een voorlopig oordeel. Mijn shortlist is te vinden in de tabel onder “JA.” Na de tabel is een kort criteriumoverzicht opgenomen.

Naam	Kunstenaar	Voorstelling	Ja	Nee	Motivatie
1. Circumventive Organs (2013)	Agatha Haines	Organen modificeren en ze zelf maken	XX		Voldoet aan opdracht  en sluit aan bij bestaand onderzoek
2. Digital Artifacts (2013)	Bart Hess	Performance. De toekomstige mode als waslaag op de huid aanbrengen		XX	Is het wel zinvol om losse kledingstukken overbodig te maken?
3. One-to-One (2013)	Elisa van Joolen	Sportschoen binnenste buiten gekeerd. Focus op materiële eigenschappen en op identiteit van labels		XX	Wel aardig idee om te focussen op de fabrieksarbeider. Labels zijn ten slotte maar lucht
4. Fairphone 2.0 (2016)	Bas van Abel	Smartphone met vervangbare onderdelen	XX		Anti-wegwerp idee en nog uitvoerbaar ook
5. Fibre Placement Chair (2014)	Marleen Kaptein	Stoel van fiberplastic vervaardigd door een robot uit de vliegtuigindustrie		XX	Is meer een andere toepassing van bestaande technologie
6. Transparent Camouflage (2011-2013)	Metahaven	Grafische voorstelling in felle kleuren en beeldtaal uit de politiek en bedrijfsleven		XX	Beeldmerkonderzoek en het onderzoek naar een visuele identiteit is klassiek
7. Phenomeneon (2016)	Pieke Bergmans	Glazen buizenstructuur gevuld met argon		XX	Inderdaad, het is spelen met de materie gericht op de creatie van unieke vormen
Naam	Kunstenaar	Voorstelling	Ja	Nee	Motivatie
8. Shelter for Haïti (2013)	Pieter Stoutjesdijk	Eco-Huis gebouwd met lokale materialen m.b.v. computergestuurde technieken	XX		Doeltreffend uitvoerbaar in tropische noodgebieden.
9. Stokroostegel (2010-2012)	Patrick Kruithof	Betonnen tegel met uitsparingen voor de plant(stokroos)en steunen		XX	Verlengstuk van hoveniersproduct. Idee erachter is sympathiek
10. Behangsels Natura Artis Magistra (2014)	Pavèl van Houten	Behang gemaakt van boom-en struikgewas uit de tuin van Artis		XX	Idee is sympathiek maar de scheve input-output verhouding van energie verdraagt geen algemene toepassing
11. 1 Meter Party (2013)	Helmut Smits	Interculturele objecten om kinderfeestjes mee op te luisteren		XX	Is uitvoerbaar. Maar welk probleem los je er mee op?
12. The real thing (2014)	Helmut Smits	Destilleerinstallatie die uit 1liter Coca-Cola 0,33 liter water maakt		XX	Verwijst wel naar verspilling van grondstoffen, maar hoe dit proces te keren?
13. The in Vitro Meat Cookbook (2014)	Next Nature Network	Kweekvlees uit dierlijke stamcellen en in gebreide vorm gepresenteerd (één van de 45 onuitvoerbare recepten uit het kookboek)	XX		Gericht tegen de overmatige vleesconsumptie en een serieuze poging die in te dammen. Is helend voor ons leefmilieu
14. Complex (2014-16) Geometric (2014-2016) Organic (2015-2016)	Olivier van Herpt	Objecten van in 3D geprinte klei en daarna afgebakken. Kenmerken zijn de veelvormigheid, texturen en materialen		XX	Is een variant op  productie van keramiek met een 3D printer. Wordt de nieuwe beeldtaal wel begrepen?
15. Broches (2011-2016) Monocoque (2013-2015) Bergbroches (2011-2014)	Benedikt Fischer	Sieraden gemaakt met afgedankt bouw materiaal en oude skihelmen.	XX		Dit is een mooi voorbeeld hoe duurzaamheid praktisch wordt ingevuld
16. The Ocean Clean up (2016)	Boyan Slat	Stofzuiger die plastic uit zee opzuigt	XX		Uitvoerbaar prototype. Verlost  ons van een groot milieu probleem
Naam	Kunstenaar	Voorstelling	Ja	Nee	Motivatie
17. Smog free Ring (2014-heden)	Studio Roosegaarde	Sieraden gemaakt uit samengeperst fijnstof per 1000m3 buitenlucht	XX		Project draait op het zuiveren van vuile lucht die de samenleving veel en vrijelijk produceert
18. Chain Reaction (2015)	Studio Stallinga	144 hangende ronde tl-buizen in een cirkel geschakeld en ronddraaiend met de snelheid van de aarde		XX	Intrigerende lamp die echter veel energie vergt. Conceptueel te verbinden met Robert Morris (Observatorium Almere)
19. The Obsidian Project, Part 1 (2014-2015) Idem Part II (2014-2015) Idem Part III (2016)	Studio Drift	Spiegels van synthetisch obsidiaan dat onttrokken wordt aan chemisch afval		XX	Op zich is de techniek hoopgevend en voor het milieu positief maar wat doe je ermee? Oude stoffen anders bewaren?
20. Botanic (2011-2014) Craftica (2012) De Natura Fossilium (2014)	Studio Formafantasma	Producten uit plantaardige ( rubber, eiwitten, chitine enz) en synthetische polymeren (plastics)		XX	Verlengstuk van de chemische werkwijze en wat daar tot nu toe is uitgekomen
21. Transparent Tools (2012)	Jesse Howard	Broodrooster deels in 3D geprint en verder gemaakt van andere bestaande onderdelen		XX	Is meer conceptueel dan praktisch
22. Current Table (2014) Current Window 2015	Marjan van Aubel	Panelen met DSSC (dye-sensitisized solar cells) gebaseerd op fotosynthese.	XX		Slimme toepassing die voorstelbaar is in de thuissituatie
Naam	Kunstenaar	Voorstelling	Ja	Nee	Motivatie
23. Shaping Space I (2012) Part II  (2012) Part VI (2016)	Claire Verkoyen	Met 3D software bedrukte Chinese kommen en vazen		XX	Posthumane fantasie waarin mens en machine verweven zijn in constructie en groei taferelen
24. NotOnly Hollow Chair (2014)	Dirk VanderKooij	In 3D geprinte stoel d.m.v. holle buis van semitransparante gerecycled materiaal		XX	De zoveelste toepassing van een 3Dprint met plastic (polymeren)
25. Cross over Collective (2013)	Floor Nijdeken	Installatie. Borduurtafel waar iedereen kan aanschuiven en zo zijn informatie kan uitwisselen		XX	Een sociaal project waarbij individuen worden aangemoedigd zich onder onbekenden te begeven
26. KLM World Class cabine interieur (2013)	Hella Jongerius	Is anti-vernieuwing in de vormgeving. Daarom ontwierp ze een Boeinginterieur met behoud van (KLM blauwe) gebruikte stoffen		XX	Is meer industrieel van ontwerp zij het dat sommige materialen duurzaam zijn vervaardigd

2  Criteriumoverzicht

Wil een kunstwerk in aanmerking komen om aangekocht te worden, dan moet het  volgens mij minimaal  voldoen aan de eis dat het inspeelt op toekomstige behoeften en dat het

* Nu of op termijn direct tot een unieke oplossing leidt of kan leiden voor een actueel maatschappelijk probleem;

* Nu of op termijn op unieke wijze ervan getuigt te begrijpen hoe de wetenschap de samenleving in een specifieke situatie kan dienen;

* Nu of op termijn op unieke wijze de urgentie weet te verbeelden van een mogelijke oplossing voor een ernstig maatschappelijk probleem.

Voor een globale categorisering heb ik gezocht naar een mogelijk aangrijpingspunt van de kunstwerken. Globaal zijn er voor mij drie categorieën te onderscheiden te weten Blokkeren, Experimenteren en Repareren.

A  De voorstelling suggereert het probleem te willen voorkomen (BLOKKEREN);

Onder deze categorie vallen de hier na genoemde kunstwerken. Het basisprobleem kan beheerst worden.

4 (schaarste), 9 (sociale fragmentatie),  13 (schaarste), 22 (energieverspilling);

B  De voorstelling suggereert het probleem te willen oplossen door speculatie binnen  bestaand onderzoek  (EXPERIMENTEREN);

Onder deze categorie  vallen de hierna genoemde kunstwerken. Het basisprobleem blijft voorlopig nog  in stand.

1(met natuurlijke hulpbronnen), 2 (met mode), 5 (met techniek en esthetiek), 6 (met vormen van communicatie),  7  (met de natuur), 10 (met de natuur), 12 (met natuurlijke hulpbronnen), 14 (met vormgeving), 18 (met vormgeving), 19 (met natuur en technologie), 20 (met ‘bio’-chemie), 21 (met productontwikkeling), 23 (met cybernetica en humaniora), 24 (met recycling), 26 (met recycling);

C  De voorstelling suggereert het probleem te willen aanpakken door een hersteloperatie (REPAREREN);

 Onder deze categorie vallen de hierna genoemde kunstwerken. Het basisprobleem blijft in stand.

3 (van economisch sociale identiteit), 8 (tekorten bij noodhulp), 11 (van de sociale cohesie), 15 (gebrek aan duurzaamheid), 16 (van milieuverstoring), 17 (van milieuvervuiling), 25 (de verloren sociale cohesie).

3  De tentoonstelling

Op 16 september 2016 heb ik de tentoonstelling Dream Out Loud in het Stedelijk Museum bezocht. Wat mij direct opviel dat de kunstwerken veel ruimte en licht is toegewezen. Soms moest dat ook wel zoals bij de omvangrijke installatie nr. 18 Chain Reaction (Studio Stallinga) die in het enorme trappenhuis van het museum is opgehangen.

Sommige andere werken zijn van zichzelf klein zodat ze met meerdere in één zaal staan opgesteld. De presentatie wordt vergezeld van teksten op een muurdisplay. Het zijn dezelfde teksten als bij de kunstwerken die op de website van het museum zijn opgenomen. 

Zonder voorbereiding erheen gaan is niet aan te raden.  Er wordt van de kijkers veel gevraagd aan voorstellingsvermogen en soms aan voorkennis. Neem het kunstwerk Phenomeneon van  Lieke Bergmans. Je ziet een grillig gevormde glazen buis die soms kleurloos is en dan weer blauw licht verspreidt. Kleurverschillen komen door drukverschillen en die ontstaan door temperatuurverschillen en volume correcties enz. Je vraagt je af hoe de Algemene Gaswet hierin van toepassing is.  In het kader van de tentoonstelling geplaatst, lijkt dit meer dan een spel met de natuur. En wie weet, zelfs de bedenkers van de Algemene Gaswet, Robert Boyle/Guy Lussac, vonden iets anders, zelfs meer dan wat zij zochten.

Minder geslaagd vond ik de nummers 5 (Fibre placement Chair), nr. 6 (Transparent Camouflage),  nr. 11 (1 Meter party), nr. 21 (Transparent tools). Achter elk kunstwerk steekt natuurlijk wel een of ander serieus idee, maar ik zou deze werken niet aankopen.

Wat ik wel zou aankopen is natuurlijk geen eenvoudige vraag. Want een museum moet met dat kunstwerk toch een hele tijd vooruit kunnen. Het valt kunstenaars natuurlijk niet moeilijk een utopisch beeld van de toekomst  uit te dragen maar hoe realistisch is het, ooit de verwezenlijking ervan te willen verwachten? En verdere ontwikkelingen maken dat ook een schijnbaar haalbaar project geen eeuwigheidswaarde heeft.

De terreinen waarop de kunstenaars van deze tentoonstelling actief zijn beslaan de wereld waarin wij leven. Dus de ideeën gaan over natuurkundige oplossingen, sociale en biologische toepassingen, milieu gerelateerde projecties en toekomst bestendige ontwerpen. 

Sommige denkbeelden zijn zelfs extreem zoals het werk nr. 13 (The in Vitro Meat Cookbook) met vijfenveertig onuitvoerbare vleesrecepten. Toch is kweekvlees misschien wel de toekomstige oplossing voor voedselschaarste. Het recept is  – hoe nu nog onuitvoerbaar ook – een vooruitwijzing naar een mogelijk probleem en tegelijk naar de oplossing daarvoor.

Over elk kunstwerk is wel goeds te zeggen of een kritisch oordeel te geven. De vraag is of het Stedelijk Museum ook de cultuurgeschiedenis een rol laat spelen bij de aankoop van een van de kunstwerken. Dan zou bijvoorbeeld het werk van Hella Jongerius (KLM World Business Class cabine interieur) hoge ogen kunnen gooien omdat daarin traditie, vernieuwing en duurzaamheid worden verenigd. Dit alles overwegende, zou ik uit deze zesentwintig werken twee werken willen voordragen voor aankoop. 

3 Mijn selectie

Bij de keuze voor de twee kunstwerken heb ik vooral gelet op de toekomstbestendigheid van het idee. De tentoonstelling heet niet voor niets Dream out Loud designing for tomorrow’s demands. De permanente aanwezigheid van de kunstwerken in het museum zullen dan haar bezoekers confronteren met een (toekomstig) probleem in de wereld en de oplossing ervan.

Dit zou kunnen door de vaste collectie uit te breiden met

3.1 Agatha Haines Circumventive Organs (2013) en met

3.2 Marjan van Aubel Current Table (2014) en Current window (2015).

3.1.1 Motivatie bij Circumventive Organs

Op de tentoonstelling wordt dit idee op zeer professionele wijze over het voetlicht gebracht.

Er is een vitrine met (namaak) organen (van een sidderaal Fig.1). Naast een muurdisplay waarop een schematische koppeling van hybride organen is te zien, is er een doorlopende tv-registratie van een open hartoperatie waarbij gesuggereerd wordt dat de eigenschappen van de sidderaal (pulserende stroomstoten) als oplossing kan dienen voor ritmestoornissen in een mensenhart. [1] Natuurlijk is hiervoor ook pacemaker in de handel, maar die veroudert mechanisch. Een natuurlijke oplossing zoals die is verbeeld zal beter zijn en ook goed uitpakken voor het milieu.

De kunstenaar speculeert ook over de mogelijkheid menselijke organen na te maken (en  eventueel te modificeren) door middel van nieuwe technologie als 3D-printers. In de toekomst zal de mens, dank zij farmaceutica, langer leven. De gemiddelde leeftijd is alleen al in het laatste decennium met twee jaar toegenomen.[2] Er wordt zelfs al hardop gedacht aan onsterfelijkheid van organismen.[3]

Het is duidelijk dat de medische wetenschappen steeds beter in staat zijn de orgaanwerking te repareren. Door te experimenteren  wordt de kennis van het menselijk lichaam vermeerderd en dat zal mogelijk leiden tot een blokkade van ongewenste ziekten. Omdat ouderdom voortaan als een ziekte wordt behandeld –citaat mevrouw Andrea Maier in Zomergasten – kan wetenschappelijk onderzoek zich toespitsen op de oorzaken van verval als ziekte.

Het is interessant te bezien wat Prof. Dr. Rosa Braidotti  voor perspectief ziet in de  ontwikkeling  van onze wereld. Zij ziet op termijn de mens niet meer centraal staan in, en uitgangspunt zijn voor de samenleving. Mens, dier en machine raken verstrengeld.[4] Er zal een ‘cyborg’ ontstaan als wij doorgaan met de vervanging van organen door kunstmatige pendanten.

Het kunstwerk van Agatha Haines bevat ontegenzeggelijk de illusies uit een post-humane wereld. Dat is een wereld waarin mensen eerst veel ouder worden en later mogelijk zelfs onsterfelijkheid bereiken.  Op dat traject zal Haines’ werk wellicht een profetisch karakter krijgen toegewezen en later als een object tot de ontwikkelingsgeschiedenis gaan behoren.

3.1.2 Biografie Agatha Haines

Agi Haines werd eind jaren tachtig van de twintigste eeuw geboren in Engeland. Haar ouders hadden een kunstenaarsatelier. Na de middelbare school volgde zij haar Bacheloropleiding aan de Kingston University (2008-2011) gevolgd door een Masterstudie aan het Royal College of Art in Londen (2011-2012). Vanaf 2012 is zij beeldhouwer. Inmiddels is zij bezig met een promotieonderzoek aan  Plymouth University te Plymouth. Een groep internationale wetenschappers onder de naam COGNOVO, waaronder dus Haines, doet daar onderzoek naar de mogelijkheden van cognitieve innovatie dus kennis en creativiteit. Zij zoeken oplossingen voor (toekomstige) maatschappelijke problemen. Haines heeft zich daarin genesteld met de studie naar het precieze ontwerp van het menselijk lichaam en hoe  door middel van technologie dat lichaam kan worden verbeterd.

Haines won prijzen voor haar ideeën zoals

2014 Eervolle vermelding voor haar project Transfigurations op de Ars Electronica 2014;

2015 De Bio- Art and Design Award 2015 onder auspiciën van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) voor haar project Drones with Desire.

2016 Genomineerd met nog 25 anderen voor hun werk voor de aankoop van Circumventive Organs  (2013) door het Stedelijk Museum Amsterdam .

                                             Fig 1. Agatha Haines, Kunstorgaan met sidderaal en hart (2013)

                                                       Agi Haines, Circumventive Organs, 2016, (RCA Londen)

3.2  Marjan van Aubel Current Table (2014) en Current window (2015).

3.2.1 Motivatie Current Table en Current Window

Op een onopvallende plaats in de zaal staan beide kunstwerken opgesteld. Al van verder weg trekken de lichte blauwe, licht oker en gele kleuren van Current Window de aandacht.

Fig.2 Marjan van Aubel, CURRENT WINDOW , 2015, plm. 100 x 75cm,  Glas en metaal         en voorzien van kleurgevoelige dye-sensitisized solar cells. ( foto van Internet http://talent.stimuleringsfonds.nl/2015/names/marjan-van-aubel/ 22.9.2016).

De Current Table (2014) is herkenbaar aan een gekleurd glazen tafelblad met een USB-ingang aan de voorkant. Deze is onder de verticaal opgestelde Current Window geplaatst. We zien een soort glas in lood raam  met trapeziumvormige draadstructuren in het geharde glas. Volgens de beschrijving zijn tussen de panelen zonnecellen aangebracht, maar die zijn niet te zien. De gekleurde raamdelen hebben een functie bij de energieproductie.  Zij zijn voorzien van een laag  organische kleurstoffen die via fotosynthese licht absorberen en energie afgeven. De naam Current Window verwijst met het  woord ‘current’ naar de Engelse term voor elektrische stroom. Een recent artikel (2014) gaat over de modaliteiten van een dye-sensitized solar cell.[5]  Aan dit artikel ontleen ik een schematische weergave van de werking van een DSSC. De bijbehorende beschrijving van het proces geef ik verkort weer.

Via een energiebron buiten de cel wordt de kring gesloten en zolang er licht is blijft in de cel de stroom op gang.

Het is volgens het genoemde artikel van HPC nog lang niet zo dat dergelijke DSSC’s krachtig genoeg zijn en rendabel te fabriceren om als algemene stroombron te kunnen fungeren. Hoewel de cel zelf uit weinig onderdelen bestaat en eenvoudig is te maken, is de behoefte aan licht een absolute voorwaarde. Het voordeel van een DSSC is dat hij zelfs werkt in diffuus licht, zij het dat daardoor wel de effectiviteit van de cel wordt beïnvloed.

Keren we terug naar het kunstwerk van Van Aubel.  De idee om stroom te genereren via gekleurde ramen, is zowel vanuit het oogpunt van het milieu als bezien vanuit de esthetiek, een lofwaardig initiatief. In elk huis zijn ramen te vinden die zich lenen voor een dergelijke stroomproductie. Het is ook een mooie oplossing vergeleken met lelijke zonnepanelen op het dak  van een huis, die dezelfde functie hebben.  Volgens de kunstenaar staat deze toepassing in huis nog maar in de kinderschoenen.[6]

                                   

Fig.3 Schema van een DSSC. Met dank aan Hindawi Publishing Corporation (Internet,23 september 2016).

Een glazen plaat ontvangt zonlicht. De fotonen treffen een laag  kleurstof moleculen waardoor die energie opnemen en zich opladen. De ontlading vindt plaats door overspringen op een laag titaniumdioxide (TᵢO₂). Daardoor ontstaat een lege plek in de kleurstofmoleculen. Vanuit de kathode (laagje platina of grafiet)  wordt door een elektrolyt-oplossing  een compenserende elektron aangevoerd. Dat gebeurt door  een Mediator (iodide)  die ervoor zorgt dat de elektronen richting de anode worden getransporteerd (Fig.3).

Haar fascinatie over het verschijnsel DSSC en de praktische toepassing ervan, bracht haar tot experimenten met energiebesparende huiselijke toepassingen. Zo bouwt zij verder op de techniek die in 1991 is uitgevonden door Michael Gräzel. Elke kleurfrequentie genereert een eigen energie volume gemeten in volt. Verder onderzoek moet de toepassing ervan optimaliseren.

Het laat zich voorstellen hoe vliesgevels, glazen puien, binnendeuren en ramen veel DSSC’s kunnen bevatten. Maar het rendement van de DSSC’s is voorlopig nog laag. De huidige generatie DSS- zonnecellen kan echter al wel apparaten met een laagwaardige accu bedienen. Dat suggereert onder andere de tv-uitzending die hier genoemd is. Maar gezien het werkingsprincipe zullen alle panelen een kleur moeten bevatten. Een huis vol gekleurde panelen is alleen acceptabel als het ook esthetisch verantwoord is. En dat zal onderwerp van studie en experiment onder kunstenaars moeten zijn. Parallel daaraan zal de technologie van een DSSC sterk verbeterd moeten worden om die als enige energiebron te kunnen gebruiken.

Ten slotte kunnen we Van Aubels werk classificeren als kunst waarin traditie, vernieuwing, technologie en esthetiek samengaan. Haar beide hiervoor besproken objecten zijn mooi uitgevoerd en ze zijn toch uitdagend origineel en praktisch.

3.2.2. Biografie Marjan van Aubel

Marjan van Aubel werd in 1985 geboren in Bergen op Zoom. Na de middelbare school studeerde zij aan de Rietveld Academie Design Lab. (BA) en aan de Royal College of Art Design Products in Londen (MA). De kern van haar werk beslaat een zoektocht naar   esthetische oplossingen voor de technologie van onze toekomstige leefomgeving. Daartoe behoort niet alleen de vormgeving, maar betrekt zij ook daarbij het gebruik van nieuwe materialen als DSSC’s en porselein. Zij wenst wetenschappelijk precies te werk te gaan, en zoekt daartoe een interdisciplinaire samenwerking met onderzoeksinstituten.

Volgens haar website wikkelt zij de zakelijke transacties af via haar bedrijf Caventou (genoemd naar de ontdekker van de fotosynthese). Haar werk leverde een nominatie op van het Design Museum te Londen als Ontwerper van het Jaar 2013 en 2015. Bovendien is het onderdeel van de vaste collectie van het Museum of Modern Art in New York en andere musea.

In 2016 werd zij uitgeroepen tot de meeste Radicale Vernieuwer van Nederland. Op het terrein van materiaalontwikkeling kreeg zij in 2012 de Eerste Prijs Holland DOEN/Materiaalprijs, en in 2015 ontving zij de Swarovski medaille voor opkomend talent. Op 25 juli 2016 kreeg zij een bijdrage uit het Fonds voor de Nederlandse Creatieve Industrie toegezegd.

2016 Genomineerd met nog 25 anderen voor hun werk, voor de aankoop van Current Window (2014) en Current Table (2015) door het Stedelijk Museum Amsterdam.

4  Slot

Uitgangspunt voor deze bespreking was verslag te doen van mijn bezoek aan de tentoonstelling Dream Out Loud Designing for Tomorrow’s Demands in het Stedelijk Museum Amsterdam.

Zesentwintig kunstwerken passeerden de revue. Daarbij stelde ik vast dat sommige van deze kunstenaars oplossingen bedachten om (toekomstige) problemen te voorkomen, anderen om die te repareren of weer anderen door te experimenteren en zo te willen werken aan een leefbare wereld. Twee kunstenaars werden uitgelicht omdat ik vond dat die inderdaad hardop dromen over oplossingen voor toekomstige behoeften en problemen.

Haines durft het aan openlijk te speculeren over de cyborg, een post-humane combinatie van het menselijk lichaam en technische en biologische innovaties.

Van Aubel neemt bestaande wetenschappelijke ontdekkingen als de dye-sensitisized solar cell als uitgangspunt voor haar werk. De energiebesparing en het materiaalgebruik vormen, in combinatie met de esthetische vormgeving, haar belangrijkste aangrijpingspunten.

Beide kunstenaars worden internationaal ten voorbeeld gesteld en dat is een reden te meer om te kunnen bedenken dat het Stedelijk Museum Amsterdam deze werken aankoopt.

In het tv-programma Zomergasten droomde de geriater/arts-onderzoeker  Andrea Maier ook hardop, zelfs over onsterfelijkheid. Maar ze relativeerde al dat zwoegen van deze tijd door Udo Jurgens (1934-2014) het nummer “Ihr von Morgen” te laten zingen.[7]

De tentoonstelling Dream Out Loud geeft een mooi inzicht in hoe kunstenaars de problematiek van deze en de toekomstige tijd benaderen. De bezoekers van de expositie kunnen met hen mee dromen en fantaseren over mogelijke oplossingen ervan.  Nog tot 1 januari 2017 te zien.

Middelburg, 24 september 2014

  

---

[1] Een volwassen sidderaal kan in opgerolde toestand 750 volt elektrische stroom genereren en doodt daarmee vijandige organismen of prooi. Deze organisch opgewekte stroom laat zich – althans dat is het idee – goed combineren met de eveneens van organische oorsprong zijnde prikkels van de sinusknoop die boven in de rechterboezem van een hart ligt.

[2] http://www.vpro.nl/zomergasten/kijk/afleveringen/2016/Andrea-Maier.html

[3] https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/zomerportret-1.-andrea-maier-verouderen-als-een-rolls-royce.htm

[4] Braidotti signaleert dat Habermas, Fukuyama, Derrida en Sloterdijk grote zorgen hebben over deze ontwikkeling. Maar het is niet tegen te gaan dat de mens, dier (varkenshartkleppen in de mens) en de techniek verstrengeld raken en samengaan in de cyborg. Vooral in de literatuur en film wordt vooruitgegrepen op toekomstige mogelijkheden en de opkomst van de machinemens.[4] Maar de cyborg is gemakkelijk in de samenleving op te sporen. Ten minste als we de combinatie mens-werktuig in gedachten nemen – bril, gehoorapparaat, titanium gewrichten, pacemaker, kunstnier, borstimplantaten, tandprothese – en ons realiseren  deze ontwikkeling doorgaat.  Een mens met machineonderdelen zoals een hart/long/hersen-  of bewegingsimplantaat is bezig  een machine met menselijke onderdelen te worden. Met kunstmatige intelligentie uit supercomputers kan de mens zich zelfs een god wanen.

Het valt niet te ontkennen dat velen de bezorgdheid van Habermas c.s.  over de ontmanteling van de mens-als-maat-der-dingen delen.  Als de cyborg de dominante sociale en culturele entiteit wordt hoe staat het dan met de moraal?  Maar het wordt nog anders als  de wetenschap (en de samenleving) zich richt op de samenhang tussen alle levende wezens (het zgn. zoe) en geen onderscheid meer maakt tussen klassen, mensen,  machines en dieren. Wat is dan een ethisch subject?  Zie verder mijn blog “Wat is postmoderniteit.”

[5] https://www.hindawi.com/journals/amse/2014/974782/                    

[6] http://www.npo.nl/groen-licht/28-03-2016/VARA_101377759          23 september 2016.

^[7] https://open.spotify.com/track/1eSliycEMmvbKy0ahmGKCb   (24 september 2016)