VERKENNINGEN VAN SOCIAL DESIGNERS
Leen Moelker
Kort geleden heb ik enkele kleine
verkenningen uitgevoerd naar de actuele verschijnselen van ‘postmoderniteit.’
Robotisering, globalisering en fragmentering zullen leiden tot een
ontmenselijking van de samenleving. De moderne mens zal steeds meer verweven
raken met de technologische toepassingen. Daardoor zal zelfs een cybermens –
half mens-half robotelementen – kunnen ontstaan.
In de media wordt
regelmatig gerapporteerd over de te verwachten effecten van de robotisering op
de structuur van de samenleving. Banen worden massaal overbodig, bepaalde
menselijke organen worden in 3D geprint, sommige vleesproducten worden
synthetisch om voedselschaarste op te vangen.
Het is daarom een goed
initiatief van het Stedelijk Museum in Amsterdam om kunstenaars te laten
experimenteren met sociale en technologische vraagstukken. Dit heeft geleid tot een
tentoonstelling met ‘Social Design.”
Ik zal me hierop richten in een volgende bijdrage als ik de tentoonstelling heb bezocht.
Dit is uiteindelijk gebeurd op 16 september 2016. Hiervoor is een nieuw blog onderwerp gekozen te weten Stedelijk Museum Amsterdam, Dream Out Loud.
Middelburg 24 september 2016.
Hier volgen nog de bijzonderheden van de tentoonstelling. Die worden in het volgende blog niet meer herhaald:
Tentoonstelling: Dream out Loud, designing for tomorrow's demands
Waar : Stedelijk Museum Amsterdam
Wanneer Van 26 augustus 2016 tot 1 januari 2017
Curator Lennart Booij, curator toegepaste kunst
Facebook stream : 30 september 20.00 uur- 21.00 uur en 16 december van 19.30-21.30
Aantal exposanten: zesentwintig (26)
DREAM
OUT LOUD
De zesentwintig kunstwerken
van het STEDELIJK MUSEUM Amsterdam
Een tentoonstelling van 26 augustus 2016 – 1 januari
2017
1 Inleiding
Het Stedelijk Museum te Amsterdam heeft voor
kunstenaars de mogelijkheid opengesteld om een eigen kunstwerk voor te dragen
voor aankoop door het museum. Uitgangspunt moest zijn om een (fantasie)
oplossing te bedenken voor een probleem – of een idee voor de verbetering van
technologische toepassingen – in de samenleving. Medio oktober 2016 valt hierover de
beslissing.
Meer dan 500 voorstellen
werden ingediend en hieruit zijn zesentwintig kunstwerken geselecteerd. Hierna
volgen hun bijzonderheden met een voorlopig oordeel. Mijn shortlist is te
vinden in de tabel onder “JA.” Na de tabel is een kort criteriumoverzicht
opgenomen.
Naam
|
Kunstenaar
|
Voorstelling
|
Ja
|
Nee
|
Motivatie
|
1. Circumventive Organs (2013)
|
Agatha
Haines
|
Organen modificeren en ze zelf maken
|
XX
|
Voldoet aan opdracht
en sluit aan bij bestaand onderzoek
|
|
2.
Digital Artifacts (2013)
|
Bart Hess
|
Performance. De toekomstige mode als waslaag op de
huid aanbrengen
|
XX
|
Is het wel zinvol om losse kledingstukken overbodig
te maken?
|
|
3.
One-to-One (2013)
|
Elisa van Joolen
|
Sportschoen binnenste buiten gekeerd. Focus op
materiële eigenschappen en op identiteit van labels
|
XX
|
Wel aardig idee om te focussen op de
fabrieksarbeider. Labels zijn ten slotte maar lucht
|
|
4.
Fairphone
2.0 (2016)
|
Bas van Abel
|
Smartphone met vervangbare onderdelen
|
XX
|
Anti-wegwerp idee en nog uitvoerbaar ook
|
|
5.
Fibre
Placement Chair (2014)
|
Marleen Kaptein
|
Stoel van fiberplastic vervaardigd door een robot
uit de vliegtuigindustrie
|
XX
|
Is meer een andere toepassing van bestaande
technologie
|
|
6.
Transparent
Camouflage (2011-2013)
|
Metahaven
|
Grafische voorstelling in felle kleuren en beeldtaal
uit de politiek en bedrijfsleven
|
XX
|
Beeldmerkonderzoek en het onderzoek naar een visuele
identiteit is klassiek
|
|
7.
Phenomeneon (2016)
|
Pieke Bergmans
|
Glazen buizenstructuur gevuld met argon
|
XX
|
Inderdaad, het is spelen met de
materie gericht op de creatie van unieke vormen
|
|
Naam
|
Kunstenaar
|
Voorstelling
|
Ja
|
Nee
|
Motivatie
|
8.
Shelter for
Haïti (2013)
|
Pieter Stoutjesdijk
|
Eco-Huis gebouwd met lokale materialen m.b.v.
computergestuurde technieken
|
XX
|
Doeltreffend uitvoerbaar in tropische noodgebieden.
|
|
9.
Stokroostegel (2010-2012)
|
Patrick Kruithof
|
Betonnen tegel met uitsparingen voor de
plant(stokroos)en steunen
|
XX
|
Verlengstuk van hoveniersproduct. Idee erachter is
sympathiek
|
|
10.
Behangsels
Natura Artis Magistra (2014)
|
Pavèl van Houten
|
Behang gemaakt van boom-en struikgewas uit de tuin
van Artis
|
XX
|
Idee is sympathiek maar de scheve input-output
verhouding van energie verdraagt geen algemene toepassing
|
|
11.
1 Meter
Party (2013)
|
Helmut Smits
|
Interculturele objecten om kinderfeestjes mee op te
luisteren
|
XX
|
Is uitvoerbaar. Maar welk probleem los je er mee op?
|
|
12.
The real
thing (2014)
|
Helmut Smits
|
Destilleerinstallatie die uit 1liter Coca-Cola 0,33
liter water maakt
|
XX
|
Verwijst wel naar verspilling van grondstoffen, maar
hoe dit proces te keren?
|
|
13.
The in Vitro Meat Cookbook (2014)
|
Next Nature
Network
|
Kweekvlees uit dierlijke stamcellen en in gebreide
vorm gepresenteerd (één van de 45 onuitvoerbare recepten uit het kookboek)
|
XX
|
Gericht tegen de overmatige vleesconsumptie en een
serieuze poging die in te dammen. Is helend voor ons leefmilieu
|
|
14.
Complex (2014-16)
Geometric (2014-2016)
Organic (2015-2016)
|
Olivier van Herpt
|
Objecten van in 3D geprinte klei en daarna
afgebakken. Kenmerken zijn de veelvormigheid, texturen en materialen
|
XX
|
Is een variant op
productie van keramiek met een 3D printer. Wordt de nieuwe beeldtaal
wel begrepen?
|
|
15.
Broches (2011-2016)
Monocoque (2013-2015)
Bergbroches (2011-2014)
|
Benedikt Fischer
|
Sieraden gemaakt met afgedankt bouw materiaal en
oude skihelmen.
|
XX
|
Dit is een mooi voorbeeld hoe duurzaamheid praktisch
wordt ingevuld
|
|
16.
The Ocean
Clean up (2016)
|
Boyan Slat
|
Stofzuiger die plastic uit zee opzuigt
|
XX
|
Uitvoerbaar prototype. Verlost ons van een groot milieu probleem
|
|
Naam
|
Kunstenaar
|
Voorstelling
|
Ja
|
Nee
|
Motivatie
|
17.
Smog free
Ring (2014-heden)
|
Studio Roosegaarde
|
Sieraden gemaakt uit samengeperst fijnstof per 1000m3
buitenlucht
|
XX
|
Project draait op het zuiveren van vuile lucht die de
samenleving veel en vrijelijk produceert
|
|
18.
Chain
Reaction (2015)
|
Studio Stallinga
|
144 hangende ronde tl-buizen in een cirkel
geschakeld en ronddraaiend met de snelheid van de aarde
|
XX
|
Intrigerende lamp die echter veel energie vergt.
Conceptueel te verbinden met Robert Morris (Observatorium Almere)
|
|
19.
The Obsidian Project, Part 1 (2014-2015)
Idem Part II (2014-2015)
Idem Part III (2016)
|
Studio Drift
|
Spiegels van synthetisch obsidiaan dat onttrokken
wordt aan chemisch afval
|
XX
|
Op zich is de techniek hoopgevend en voor het milieu
positief maar wat doe je ermee? Oude stoffen anders bewaren?
|
|
20.
Botanic (2011-2014)
Craftica (2012)
De Natura Fossilium (2014)
|
Studio Formafantasma
|
Producten uit plantaardige ( rubber, eiwitten,
chitine enz) en synthetische polymeren (plastics)
|
XX
|
Verlengstuk van de chemische werkwijze en wat daar
tot nu toe is uitgekomen
|
|
21.
Transparent
Tools (2012)
|
Jesse Howard
|
Broodrooster deels in 3D geprint en verder gemaakt
van andere bestaande onderdelen
|
XX
|
Is meer conceptueel dan praktisch
|
|
22.
Current
Table (2014)
Current
Window 2015
|
Marjan van Aubel
|
Panelen met DSSC (dye-sensitisized solar cells)
gebaseerd op fotosynthese.
|
XX
|
Slimme toepassing die voorstelbaar is in de
thuissituatie
|
|
Naam
|
Kunstenaar
|
Voorstelling
|
Ja
|
Nee
|
Motivatie
|
23.
Shaping Space I (2012)
Part II (2012)
Part VI (2016)
|
Claire Verkoyen
|
Met 3D software bedrukte Chinese kommen en vazen
|
XX
|
Posthumane fantasie waarin mens en machine verweven
zijn in constructie en groei taferelen
|
|
24.
NotOnly
Hollow Chair (2014)
|
Dirk VanderKooij
|
In 3D geprinte stoel d.m.v. holle buis van
semitransparante gerecycled materiaal
|
XX
|
De zoveelste toepassing van een 3Dprint met plastic
(polymeren)
|
|
25.
Cross over
Collective (2013)
|
Floor Nijdeken
|
Installatie. Borduurtafel waar iedereen kan
aanschuiven en zo zijn informatie kan uitwisselen
|
XX
|
Een sociaal project waarbij individuen worden aangemoedigd
zich onder onbekenden te begeven
|
|
26.
KLM World Class cabine interieur (2013)
|
Hella Jongerius
|
Is anti-vernieuwing in de vormgeving. Daarom
ontwierp ze een Boeinginterieur met behoud van (KLM blauwe) gebruikte stoffen
|
XX
|
Is meer industrieel van ontwerp zij het dat sommige
materialen duurzaam zijn vervaardigd
|
|
2 Criteriumoverzicht
Wil een kunstwerk in
aanmerking komen om aangekocht te worden, dan moet het volgens mij minimaal voldoen aan de eis dat het inspeelt op
toekomstige behoeften en dat het
* Nu of op termijn direct tot
een unieke oplossing leidt of kan leiden voor een actueel maatschappelijk
probleem;
* Nu of op termijn op unieke
wijze ervan getuigt te begrijpen hoe de wetenschap de samenleving in een
specifieke situatie kan dienen;
* Nu of op termijn op unieke
wijze de urgentie weet te verbeelden van een mogelijke oplossing voor een
ernstig maatschappelijk probleem.
Voor een globale
categorisering heb ik gezocht naar een mogelijk aangrijpingspunt van de
kunstwerken. Globaal zijn er voor mij drie categorieën te onderscheiden te
weten Blokkeren, Experimenteren en Repareren.
A De voorstelling suggereert het probleem te
willen voorkomen (BLOKKEREN);
Onder deze categorie vallen
de hier na genoemde kunstwerken. Het basisprobleem kan beheerst worden.
4 (schaarste), 9 (sociale
fragmentatie), 13 (schaarste), 22
(energieverspilling);
B De voorstelling suggereert het probleem te
willen oplossen door speculatie binnen
bestaand onderzoek (EXPERIMENTEREN);
Onder deze categorie vallen de hierna genoemde kunstwerken. Het
basisprobleem blijft voorlopig nog in
stand.
1(met natuurlijke
hulpbronnen), 2 (met mode), 5 (met techniek en esthetiek), 6 (met vormen van
communicatie), 7 (met de natuur), 10 (met de natuur), 12 (met
natuurlijke hulpbronnen), 14 (met vormgeving), 18 (met vormgeving), 19 (met
natuur en technologie), 20 (met ‘bio’-chemie), 21 (met productontwikkeling), 23
(met cybernetica en humaniora), 24 (met recycling), 26 (met recycling);
C De voorstelling suggereert het probleem te
willen aanpakken door een hersteloperatie (REPAREREN);
Onder deze categorie vallen de hierna genoemde
kunstwerken. Het basisprobleem blijft in stand.
3 (van economisch sociale
identiteit), 8 (tekorten bij noodhulp), 11 (van de sociale cohesie), 15 (gebrek
aan duurzaamheid), 16 (van milieuverstoring), 17 (van milieuvervuiling), 25 (de
verloren sociale cohesie).
3 De
tentoonstelling
Op 16 september 2016 heb ik
de tentoonstelling Dream Out Loud in
het Stedelijk Museum bezocht. Wat mij direct opviel dat de kunstwerken veel
ruimte en licht is toegewezen. Soms moest dat ook wel zoals bij de omvangrijke
installatie nr. 18 Chain Reaction (Studio
Stallinga) die in het enorme trappenhuis van het museum is opgehangen.
Sommige andere werken zijn
van zichzelf klein zodat ze met meerdere in één zaal staan opgesteld. De presentatie wordt vergezeld
van teksten op een muurdisplay. Het zijn dezelfde teksten als bij de
kunstwerken die op de website van het museum zijn opgenomen.
Zonder voorbereiding erheen
gaan is niet aan te raden. Er wordt van
de kijkers veel gevraagd aan voorstellingsvermogen en soms aan voorkennis. Neem
het kunstwerk Phenomeneon van Lieke Bergmans. Je ziet een grillig gevormde glazen
buis die soms kleurloos is en dan weer blauw licht verspreidt. Kleurverschillen
komen door drukverschillen en die ontstaan door temperatuurverschillen en
volume correcties enz. Je vraagt je af hoe de Algemene Gaswet hierin van
toepassing is. In het kader van de
tentoonstelling geplaatst, lijkt dit meer dan een spel met de natuur. En wie
weet, zelfs de bedenkers van de Algemene Gaswet, Robert Boyle/Guy Lussac, vonden
iets anders, zelfs meer dan wat zij zochten.
Minder geslaagd vond ik de
nummers 5 (Fibre placement Chair), nr.
6 (Transparent Camouflage), nr. 11 (1
Meter party), nr. 21 (Transparent
tools). Achter elk kunstwerk steekt natuurlijk wel een of ander serieus
idee, maar ik zou deze werken niet aankopen.
Wat ik wel zou aankopen is
natuurlijk geen eenvoudige vraag. Want een museum moet met dat kunstwerk toch
een hele tijd vooruit kunnen. Het valt kunstenaars natuurlijk niet moeilijk een
utopisch beeld van de toekomst uit te
dragen maar hoe realistisch is het, ooit de verwezenlijking ervan te willen
verwachten? En verdere ontwikkelingen maken dat ook een schijnbaar haalbaar
project heeft geen eeuwigheidswaarde heeft.
De terreinen waarop de
kunstenaars van deze tentoonstelling actief zijn beslaan de wereld waarin wij
leven. Dus de ideeën gaan over natuurkundige oplossingen, sociale en
biologische toepassingen, milieu gerelateerde projecties en toekomst bestendige
ontwerpen.
Sommige denkbeelden zijn
zelfs extreem zoals het werk nr. 13 (The
in Vitro Meat Cookbook) met vijfenveertig onuitvoerbare vleesrecepten. Toch
is kweekvlees misschien wel de toekomstige oplossing voor voedselschaarste. Het
recept is – hoe nu nog onuitvoerbaar ook
– een vooruitwijzing naar een mogelijk probleem en tegelijk naar de oplossing
daarvoor.
Over elk kunstwerk is wel
goeds te zeggen of een kritisch oordeel te geven. De vraag is of het Stedelijk
Museum ook de cultuurgeschiedenis een rol laat spelen bij de aankoop van een
van de kunstwerken. Dan zou bijvoorbeeld het werk van Hella Jongerius (KLM World Business Class cabine interieur)
hoge ogen kunnen gooien omdat daarin traditie, vernieuwing en duurzaamheid
worden verenigd. Dit alles overwegende, zou ik uit deze zesentwintig werken
twee werken willen voordragen voor aankoop.
3 Mijn selectie
Bij de keuze voor de twee
kunstwerken heb ik vooral gelet op de toekomstbestendigheid van het idee. De
tentoonstelling heet niet voor niets Dream
out Loud designing for tomorrow’s demands. De permanente
aanwezigheid van de kunstwerken in het museum zullen dan haar bezoekers
confronteren met een (toekomstig) probleem in de wereld en de oplossing ervan.
Dit zou kunnen door de vaste
collectie uit te breiden met
3.1 Agatha Haines Circumventive Organs (2013) en met
3.2 Marjan van Aubel Current Table (2014) en Current window (2015).
3.1.1 Motivatie bij Circumventive Organs
Op de tentoonstelling wordt
dit idee op zeer professionele wijze over het voetlicht gebracht.
Er is een vitrine met
(namaak) organen (van een sidderaal Fig.1). Naast een muurdisplay waarop een
schematische koppeling van hybride organen is te zien, is er een doorlopende
tv-registratie van een open hartoperatie waarbij gesuggereerd wordt dat de
eigenschappen van de sidderaal (pulserende stroomstoten) als oplossing kan
dienen voor ritmestoornissen in een mensenhart. [1]
Natuurlijk is hiervoor ook pacemaker in de handel, maar die veroudert
mechanisch. Een natuurlijke oplossing zoals die is verbeeld zal beter zijn en
ook goed uitpakken voor het milieu.
De kunstenaar speculeert ook
over de mogelijkheid menselijke organen na te maken (en eventueel te modificeren) door middel van
nieuwe technologie als 3D-printers. In de toekomst zal de mens, dank zij
farmaceutica, langer leven. De gemiddelde leeftijd is alleen al in het laatste
decennium met twee jaar toegenomen.[2] Er wordt
zelfs al hardop gedacht aan onsterfelijkheid van organismen.[3]
Het is duidelijk dat de
medische wetenschappen steeds beter in staat zijn de orgaanwerking te
repareren. Door te experimenteren wordt
de kennis van het menselijk lichaam vermeerderd en dat zal mogelijk leiden tot
een blokkade van ongewenste ziekten. Omdat ouderdom voortaan als een ziekte
wordt behandeld –citaat mevrouw Andrea Maier in Zomergasten – kan wetenschappelijk onderzoek zich toespitsen op de
oorzaken van verval als ziekte.
Fig.1 Agi Haines, Circumventive Organs, 2016, (RCA Londen)
Het is interessant te bezien
wat Prof. Dr. Rosa Braidotti voor
perspectief ziet in de ontwikkeling van onze wereld. Zij ziet op termijn de mens
niet meer centraal staan in, en uitgangspunt zijn voor de samenleving. Mens,
dier en machine raken verstrengeld.[4] Er zal
een ‘cyborg’ ontstaan als wij doorgaan met de vervanging van organen door
kunstmatige pendanten.
Het kunstwerk van Agatha
Haines bevat ontegenzeggelijk de illusies uit een post-humane wereld. Dat is
een wereld waarin mensen eerst veel ouder worden en later mogelijk zelfs
onsterfelijkheid bereiken. Op dat
traject zal Haines’ werk wellicht een profetisch karakter krijgen toegewezen en
later als een object tot de ontwikkelingsgeschiedenis gaan behoren.
3.1.2 Biografie Agatha Haines
Agi Haines werd eind jaren
tachtig van de twintigste eeuw geboren in Engeland. Haar ouders hadden een
kunstenaarsatelier. Na de middelbare school volgde zij haar Bacheloropleiding
aan de Kingston University (2008-2011) gevolgd door een Masterstudie aan het
Royal College of Art in Londen (2011-2012). Vanaf 2012 is zij beeldhouwer.
Inmiddels is zij bezig met een promotieonderzoek aan Plymouth University te Plymouth. Een groep internationale
wetenschappers onder de naam COGNOVO, waaronder dus Haines, doet daar onderzoek
naar de mogelijkheden van cognitieve innovatie dus kennis en creativiteit. Zij
zoeken oplossingen voor (toekomstige) maatschappelijke problemen. Haines heeft
zich daarin genesteld met de studie naar het precieze ontwerp van het menselijk
lichaam en hoe door middel van
technologie dat lichaam kan worden verbeterd.
Haines won prijzen voor haar
ideeën zoals
2014 Eervolle vermelding voor
haar project Transfigurations op de
Ars Electronica 2014;
2015 De Bio- Art and Design
Award 2015 onder auspiciën van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk
Onderzoek (NWO) voor haar project Drones
with Desire.
2016 Genomineerd met nog 25
anderen voor hun werk voor de aankoop van Circumventive
Organs (2013) door het Stedelijk
Museum Amsterdam .
3.2 Marjan van Aubel Current Table (2014) en Current
window (2015).
3.2.1 Motivatie Current Table en Current Window
Op een onopvallende plaats in
de zaal staan beide kunstwerken opgesteld. Al van verder weg trekken de lichte
blauwe, licht oker en gele kleuren van Current
Window de aandacht.
Fig.2 Marjan van Aubel, CURRENT
WINDOW , 2015, plm. 100 x 75cm, Glas
en metaal en
voorzien van kleurgevoelige dye-sensitisized solar cells. ( foto van Internet http://talent.stimuleringsfonds.nl/2015/names/marjan-van-aubel/
22.9.2016)
De Current Table (2014) is herkenbaar aan een gekleurd glazen tafelblad
met een USB-ingang aan de voorkant (fig.2). Deze is onder de verticaal
opgestelde Current Window geplaatst.
We zien een soort glas in lood raam met
trapeziumvormige draadstructuren in het geharde glas. Volgens de beschrijving
zijn tussen de panelen zonnecellen aangebracht, maar die zijn niet te zien. De
gekleurde raamdelen hebben een functie bij de energieproductie. Zij zijn voorzien van een laag organische kleurstoffen die via fotosynthese
licht absorberen en energie afgeven. De naam Current Window verwijst met het
woord ‘current’ naar de Engelse term voor elektrische stroom. Een recent
artikel (2014) gaat over de modaliteiten van een dye-sensitized solar cell.[5] Aan dit artikel ontleen ik een schematische
weergave van de werking van een DSSC. De bijbehorende beschrijving van het
proces geef ik verkort weer.
Het is volgens het genoemde
artikel van HPC nog lang niet zo dat dergelijke DSSC’s krachtig genoeg zijn en
rendabel te fabriceren om als algemene stroombron te kunnen fungeren. Hoewel de
cel zelf uit weinig onderdelen bestaat en eenvoudig is te maken, is de behoefte
aan licht een absolute voorwaarde. Het voordeel van een DSSC is dat hij zelfs
werkt in diffuus licht, zij het dat daardoor wel de effectiviteit van de cel
wordt beïnvloed.
Keren we terug naar het
kunstwerk van Van Aubel. De idee om
stroom te genereren via gekleurde ramen, is zowel vanuit het oogpunt van het
milieu als bezien vanuit de esthetiek, een lofwaardig initiatief. In elk huis
zijn ramen te vinden die zich lenen voor een dergelijke stroomproductie. Het is
ook een mooie oplossing vergeleken met lelijke zonnepanelen op het dak van een huis, die dezelfde functie hebben. Volgens de kunstenaar staat deze toepassing in
huis nog maar in de kinderschoenen.[6]
Een glazen plaat ontvangt
zonlicht. De fotonen treffen een laag
kleurstof moleculen waardoor die energie opnemen en zich opladen. De
ontlading vindt plaats door overspringen op een laag titaniumdioxide (TᵢO₂).
Daardoor ontstaat een lege plek in de kleurstofmoleculen. Vanuit de kathode
(laagje platina of grafiet) wordt door
een elektrolyt-oplossing een
compenserende elektron aangevoerd. Dat gebeurt door een Mediator (iodide) die ervoor zorgt dat de elektronen richting
de anode worden getransporteerd (Fig.3). Via een externe bron wordt de kring
gesloten.
Fig.3 Schema van een DSSC. Met
dank aan Hindawi Publishing Corporation (Internet,23
september 2016).
Haar fascinatie over het
verschijnsel DSSC en de praktische toepassing ervan, bracht haar tot
experimenten met energiebesparende huiselijke toepassingen. Zo bouwt zij verder
op de techniek die in 1991 is uitgevonden door Michael Gräzel. Elke
kleurfrequentie genereert een eigen energie volume gemeten in volt. Verder
onderzoek moet de toepassing ervan optimaliseren.
Het laat zich voorstellen hoe
vliesgevels, glazen puien, binnendeuren en ramen veel DSSC’s kunnen bevatten. Maar
het rendement van de DSSC’s is voorlopig nog laag. De huidige generatie DSS-
zonnecellen kan echter al wel apparaten met een laagwaardige accu bedienen. Dat
suggereert onder andere de tv-uitzending die hier genoemd is. Maar gezien het
werkingsprincipe zullen alle panelen een kleur moeten bevatten. Een huis vol
gekleurde panelen is alleen acceptabel als het ook esthetisch verantwoord is.
En dat zal onderwerp van studie en experiment onder kunstenaars moeten zijn.
Parallel daaraan zal de technologie van een DSSC sterk verbeterd moeten worden
om die als enige energiebron te kunnen gebruiken.
Ten slotte kunnen we Van
Aubels werk classificeren als kunst waarin traditie, vernieuwing, technologie
en esthetiek samengaan. Haar beide hiervoor besproken objecten zijn mooi
uitgevoerd en ze zijn toch uitdagend origineel en praktisch.
3.2.2. Biografie Marjan van
Aubel
Marjan van Aubel werd in 1985
geboren in Bergen op Zoom. Na de middelbare school studeerde zij aan de
Rietveld Academie Design Lab. (BA) en aan de Royal College of Art Design Products
in Londen (MA). De kern van haar werk beslaat een zoektocht naar esthetische oplossingen voor de technologie
van onze toekomstige leefomgeving. Daartoe behoort niet alleen de vormgeving,
maar betrekt zij ook daarbij het gebruik van nieuwe materialen als DSSC’s en
porselein. Zij wenst wetenschappelijk precies te werk te gaan, en zoekt daartoe
een interdisciplinaire samenwerking met onderzoeksinstituten.
Volgens haar website wikkelt
zij de zakelijke transacties af via haar bedrijf Caventou (genoemd naar de
ontdekker van de fotosynthese). Haar werk leverde een nominatie op van het
Design Museum te Londen als Ontwerper van het Jaar 2013 en 2015. Bovendien is
het onderdeel van de vaste collectie van het Museum of Modern Art in New York
en andere musea.
In 2016 werd zij uitgeroepen
tot de meeste Radicale Vernieuwer van Nederland. Op het terrein van
materiaalontwikkeling kreeg zij in 2012 de Eerste Prijs Holland
DOEN/Materiaalprijs, en in 2015 ontving zij de Swarovski medaille voor opkomend
talent. Op 25 juli 2016 kreeg zij een bijdrage uit het Fonds voor de Nederlandse
Creatieve Industrie toegezegd.
2016 Genomineerd met nog 25
anderen voor hun werk, voor de aankoop van Current
Window (2014) en Current Table (2015)
door het Stedelijk Museum Amsterdam.
4 Slot
Uitgangspunt voor deze
bespreking was verslag te doen van mijn bezoek aan de tentoonstelling Dream Out Loud Designing for Tomorrow’s Demands
in het Stedelijk Museum Amsterdam.
Zesentwintig kunstwerken
passeerden de revue. Daarbij stelde ik vast dat sommige van deze kunstenaars
oplossingen bedachten om (toekomstige) problemen te voorkomen, anderen om die
te repareren of weer anderen door te experimenteren en zo te willen werken aan
een leefbare wereld. Twee kunstenaars werden uitgelicht omdat ik vond dat die
inderdaad hardop dromen over oplossingen voor toekomstige behoeften en
problemen.
Haines durft het aan openlijk
te speculeren over de cyborg, een post-humane combinatie van het menselijk
lichaam en technische en biologische innovaties.
Van Aubel neemt bestaande
wetenschappelijke ontdekkingen als de dye-sensitisized solar cell als
uitgangspunt voor haar werk. De energiebesparing en het materiaalgebruik
vormen, in combinatie met de esthetische vormgeving, haar belangrijkste
aangrijpingspunten.
Beide kunstenaars worden
internationaal ten voorbeeld gesteld en dat is een reden te meer om te kunnen
bedenken dat het Stedelijk Museum Amsterdam deze werken aankoopt.
In het tv-programma Zomergasten droomde de
geriater/arts-onderzoeker Andrea Maier ook
hardop, zelfs over onsterfelijkheid. Maar ze relativeerde al dat zwoegen van
deze tijd door Udo Jurgens (1934-2014) het nummer “Ihr von Morgen” te laten
zingen.[7]
De tentoonstelling Dream Out Loud geeft een mooi inzicht in
hoe kunstenaars de problematiek van deze en de toekomstige tijd benaderen. De
bezoekers van de expositie kunnen met hen mee dromen en fantaseren over
mogelijke oplossingen ervan. Nog tot 1
januari 2017 te zien.
Middelburg, 24 september 2014
Middelburg 11 januari 2017: Inmiddels heeft het Stedelijk Museum Amsterdam advies uitgebracht voor de aankoop van werken uit de bovenstaande selectie door de Gemeente Amsterdam. U kunt het persbericht daarover lezen op http://www.stedelijk.nl/persberichten/aankopen-en-schenkingen-dream-out-loud-bekend .
Mijn selectie is een andere zoals bovenstaand is gemotiveerd.
[1] Een
volwassen sidderaal kan in opgerolde toestand 750 volt elektrische stroom
genereren en doodt daarmee vijandige organismen of prooi. Deze organisch
opgewekte stroom laat zich – althans dat is het idee – goed combineren met de
eveneens van organische oorsprong zijnde prikkels van de sinusknoop die boven
in de rechterboezem van een hart ligt.
[4] Braidotti signaleert dat Habermas, Fukuyama, Derrida en
Sloterdijk grote zorgen hebben over deze ontwikkeling. Maar het is niet tegen
te gaan dat de mens, dier (varkenshartkleppen in de mens) en de techniek
verstrengeld raken en samengaan in de cyborg. Vooral in de literatuur en film
wordt vooruitgegrepen op toekomstige mogelijkheden en de opkomst van de
machinemens.[4] Maar de cyborg
is gemakkelijk in de samenleving op te sporen. Ten minste als we de combinatie
mens-werktuig in gedachten nemen – bril, gehoorapparaat, titanium gewrichten,
pacemaker, kunstnier, borstimplantaten, tandprothese – en ons realiseren deze ontwikkeling doorgaat. Een mens met machineonderdelen zoals een
hart/long/hersen- of bewegingsimplantaat
is bezig een machine met menselijke
onderdelen te worden. Met kunstmatige intelligentie uit supercomputers kan de
mens zich zelfs een god wanen.
Het valt niet te ontkennen dat
velen de bezorgdheid van Habermas c.s.
over de ontmanteling van de mens-als-maat-der-dingen delen. Als de cyborg de dominante sociale en
culturele entiteit wordt hoe staat het dan met de moraal? Maar het wordt nog anders als de wetenschap (en de samenleving) zich richt
op de samenhang tussen alle levende wezens (het zgn. zoe) en geen onderscheid
meer maakt tussen klassen, mensen,
machines en dieren. Wat is dan een ethisch subject? Zie verder mijn blog “Wat is postmoderniteit.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten