De nieuwste film van Paul Verhoeven onder de loep ("Elle")

DE FILM ELLE (Paul Verhoeven) DRINGT DOOR IN DE PARIJSE UPPERCLASS

Film:      Elle Basis is het Boek: Oh (Ph.Djian) Regie: Paul Verhoeven Genre: Drama/Thriller Taal: Frans, Nederlands ondertiteld Duur: 130 minuten Filmkeuring: 16 jr Producent: SBS PRODUCTIONS E.A. Distributie: Independent Films en SBS distribution Release : 2 juni 2016 Gezien : 9 juni 2016 L. Moelker

Leen Moelker

Het was al weer jaren geleden dat de Nederlandse filmregisseur Paul Verhoeven een film naar de markt bracht. Sommige van zijn films zijn bijna klassiekers geworden zoals Robocop, Basic Instinct en Zwartboek.

Nu is er dan Elle een rolprent die geheel bezet is door Franse acteurs. Nicole Kidman en andere Hollywood- acteurs durfden het niet aan hieraan hun naam te geven. De film verschijnt in een beperkte omgeving vanaf 11 november 2016 in de Verenigde Staten.

Hoewel de verwachting was dat de film op het 69^e Filmfestival te Cannes de Gouden Palm zou winnen, kreeg hij geen enkele prijs.

Het leek mij interessant om zelf de film te gaan zien en te achterhalen wat er met deze film aan de hand is. Welk thema behandelt de film? Wat leert hij ons?

1  Synopsis

Michèle Leblanc (Isabella Huppert) is een succesvolle zakenvrouw als eigenaar van een bedrijf dat videogames produceert. Ze heeft een volwassen niet zo snuggere zoon Vincent (Jonas Bloquet).

Op een dag treft zij een indringer in haar huis aan die haar overweldigt en verkracht. Ze besluit om geen aangifte te doen maar om de vernedering zelf ‘te dragen.’ Haar vriendenkring bestaat uit typen (werk)relaties die er een vrije interpretatie op na houden. Zo is daar Michèle’s aandoenlijke ex Richard (Charles Berling),  haar mededirecteur Anna (Anne Consignie) en haar man Robert (Christian Berkel) met wie zij een merkwaardige relatie opbouwt. Ook zijn daar ook sterk religieuze buren Rebecca (Virginie Efira) en haar man Patrick (Laurent Lafitte) met wie zij het zeer goed kan vinden, maar…..

Schijn bedriegt echter want onderling raken de verhoudingen verstrengeld en er ontstaat een complexe situatie. Michèle palmt de man van haar beste vriendin in en zoekt ook contact met de aantrekkelijke religieuze buurman. Als zij zijn afgedaald naar de kelder blijkt de buurman allerminst zachtaardig te zijn…

Als haar zoon een vriendin komt voorstellen reageert Michèle afwijzend. Later blijkt dat zij ook nog zwanger is. Vincent gelooft dat het kind van hem is, ook al heeft het bij de geboorte een negroïde uiterlijk.

In Michèle’s dromen keert de verkrachtingsscène regelmatig terug tot op een dag dat zij andermaal die werkelijkheid beleeft. Maar op dat moment is haar zoon in de buurt en volgt er een dramatische ontknoping.

2  Bespreking

Paul Verhoeven heeft met deze film de kijkers geen gemakkelijke kost voor gezet.  We herkennen moeiteloos de snelle wereld – van videogames en computertechnologie – waarin de geschiedenis zich afspeelt. Maar de mensen in die wereld onderhouden een apart relatiepatroon met elkaar.

De film begint praktisch met een korte verkrachtingsscène die overigens bescheiden in beeld gebracht wordt. Een kat kijkt toe. Maar Michèle ruimt de rommel op en gaat over tot de orde van de dag. Dat dient zich onmiddellijk aan als vreemd gedrag: hoe kan dat? Als zij het toch ten berde brengt bij haar vrienden tijdens een copieuze maaltijd, adviseren zij haar aangifte te doen. Wat zij niet doet.

Als we Michèle observeren wanneer zij een aantrekkelijke buurman bespiedt – zij masturbeert – ontstaat argwaan. Is zij een nymfomane?  Dat vermoeden wordt sterker naarmate de film zich ontwikkelt.

Een volgende verhaallijn draait rondom een pornografische animatiefilm waarin Michèle figureert en die binnen haar bedrijf moet zijn gemaakt. Ook daar beperkt Michèle zich tot een eigen intern onderzoek. Als de dader uiteindelijk wordt ontmaskerd ontspint zich een wel erg onverwacht tafereel.

Ronduit ongeloofwaardig is de rol van de zoon in de parallelle geschiedenis waarin hij en zijn vriendin – een echte Kenau – figureren. Het gesol met de baby, het geruzie en de overvloedige scheldpartijen schijnen hem nauwelijks te deren. Of heeft hij misschien ook een ‘klap van de molen’ gehad?

Op de achtergrond speelt mee de geschiedenis van Michèle’s seks beluste moeder en haar gewelddadige in de gevangenis opgesloten vader.

Zo zijn er nog enkele verhaallijnen te ontdekken. Ze betreffen alle een detail van de moderne samenleving waarin geen tijd is voor verdieping van een relatie, huwelijkstrouw ver te zoeken is, geweld en seksuele geaardheid een rol spelen.

Cinematografisch gezien is de film mede interessant omdat de beelduitsneden sterk variëren van close-up tot wide shot. Wij krijgen een baby van dichtbij te zien maar ook een stadsview waardoor we als kijker tijd en ruimte gemakkelijk kunnen invullen.  De montage is niet snel waardoor de film een zekere rust uitstraalt. Het geluid is functioneel. Als Michèle in een long take wordt gefilmd gaat daar dreiging van uit omdat we weten wat haar overkomen is en je wel moet denken: het zal toch niet nogmaals….

Het camerastandpunt is meestal laag in combinatie met hoogstens een medium-shot. Dat is logisch omdat veel scènes zich afspelen in beperkte ruimten, een kamer, een restaurant, een bedrijfsruimte, een kantoor.   Beeldwisselingen gaan gepaard met harde overgangen wat correspondeert met de verschillende verhaallijnen. Soms is er sprake van parallelmontage. Omdat er binnen het beeld veel heen en weer wordt gelopen is de camerabeweging laag gehouden.

Isabelle Huppert zet een zeer geloofwaardig personage neer. Zij speelt niet alleen de gekwelde, eenzame, verlangende en gedreven zakenvrouw, maar zij is het ook. Heel veel lessen zijn er uit de film niet te trekken, maar in elk geval dan toch wel deze dat een gedreven mens tot veel in staat is maar dat blinde ambities slachtoffers maakt.

De rol van Laurent Lafitte vind ik niet uit de verf komen. Hij lijkt me duidelijk gekozen om zijn postuur en macho uitstraling ( die bevestigen zijn specifieke rol in deze film) want wat hij te zeggen heeft is verwaarloosbaar.  Hij beweegt alleen om mooi te wezen.

De filmlocatie (Parijs) doet denken aan de film Caché (Haneke). Maar waar ik de uitdagende en intrigerende film Caché nog regelmatig terugkijk – en ooit een shotanalyse waard vond - kan Elle mij niet erg bekoren.

3  Slot

Samengevat wordt in deze film een werkelijkheid getoond waarin moderne relaties worden gevolgd en uitgesponnen. De hoofdpersoon blijkt met een niets ontziende stuwkracht haar ambities te realiseren en offert zelfs haar eigenwaarde op aan het heilige doel dat de ‘show must go on’. Behoudens enkele elementen zoals de suffe houding van het personage Vincent, is de film toch wel geloofwaardig. Michèle komt uit een vreemd gezin, dus haar gedrag is navenant, hoe moeilijk te volgen ook. Maar het gaat ten slotte in een film niet om de vraag of iets waar is maar of iets mogelijk is.

Mijn conclusie is dat de film Elle het moderne stadsleven over het voetlicht probeert te brengen. Kijkers die daarin geïnteresseerd zijn zullen er weinig van kunnen leren, daarvoor is het allemaal te bijzonder, te toevallig en te spectaculair als het niet ziekelijk ongewoon genoemd kan worden.  Mogelijk dat het ongemakkelijke thema – een verkrachting – ertoe heeft bijgedragen dat Verhoeven in Cannes niet in de prijzen is gevallen.  

Helaas voor Paul Verhoeven kan ik deze film niet aanbevelen aan kijkers die een probleemloos avondje entertainment willen invullen.  Voor wie het leerzaam vindt te zien hoe trouwhartigheid beschaamd wordt en goede bedoelingen gefnuikt is er werk aan de winkel.

Middelburg, 30 juni 2016