RECENSIE
DE WILDE STAD een film over (roof)vogels, lieve beestjes en
ongedierte
Leen Moelker
Natuurfilms
kunnen altijd op een grote belangstelling rekenen. Filmers dringen soms door
tot het leefgebied van wilde dieren met gevaar voor eigen leven. Maar dan zie
je ook details die anders verborgen zouden blijven. Bekende voorbeelden zijn te
zien in de uitzendingen van Animal Planet
en in de BBC documentaires van Sir David Attenborough.
Ook de Nederlandse filmmaker
Mark Verkerk heeft in 2013 zijn fascinatie voor de natuur met het
(enthousiaste) publiek gedeeld in de film
De Nieuwe Wildernis. En nu is
er dan De Wilde Stad, ook onder regie
van Mark Verkerk. Is de blik op de flora
en fauna van de stad een eyeopener? Zijn het inderdaad ‘BBC-waardige beelden’?
1 Synopsis
De documentaire vertelt over
het leven van dieren en planten in de
grote stad, in dit geval Amsterdam. We ontdekken opnieuw wat we al lang weten,
namelijk dat leven in de natuur een hardvochtig bestaan voor het organisme in
houdt.
We volgen een slechtvalk, een
roofvogel die het voorzien heeft op duiven en dus bij uitstek in een stad zijn
foerageergebied heeft. Hij woont letterlijk aan de ‘zuid-as’ van Amsterdam,
waar hij op het gebouw van ABNAMRO Bank n. v. nestelt en zijn prooien spietst
op de anti- vogelpennen bovenop het enorme banklogo.
Maar juist duiven vinden het
in de stad ook prima doordat hun voedsel letterlijk voor het oprapen ligt. Van
alles wordt er achter gelaten door de mensen die zich in grote drommen door de
stad verplaatsen. En waar veel mensen zijn, zijn markten die aan het eind van
de dag zich ontdoen van visafval, groenteresten, rot fruit en vlees. Het is keurig
geregeld in de stad: de gemeente haalt het allemaal weg, maar voor het zover is…. Om vijf uur zitten de meeuwen en de reigers
al klaar in de buurt van de visboer.
Sommige meeuwen kunnen niet wachten en gaan zich ’s middags al te buiten
aan jonge meerkoeten. Lieflijker zijn de beelden van de populatie
halsbandparkieten. Andere alom aanwezige bewoners van de stad Amsterdam, ratten,
weten zich door dik en dun goed te handhaven: er zijn meer ratten dan inwoners
in deze stad.
Eindeloos is het gevecht
tussen soortgenoten om een prooi. Het is ‘eten of gegeten worden.’ En dat gaat
zo door, terwijl de bladeren van de bomen het hele jaar door de stad dwarrelen
en de seizoenen elkaar afwisselen.
2 Bespreking
De regisseur heeft een levende
kat (Abatutu) als vertelinstantie gekozen. Het is een bekende verteltechniek
die in dit geval gecombineerd is met de menselijke stem als voice-over.
Voor kinderen lijkt dit wel
geschikt maar ik vond het niet zo passen. Je voelt te vaak aan dat er – ook
hier – met lokaas gewerkt wordt. En is het beeld waarin ratten een stuk pizza
hun hol inslepen echt uit het leven gegrepen? Dat gevoel had ik steeds: wat is
puur natuur en wat is geënsceneerd?
Het is bijna gemeen goed om vogels in hun nestkasten
te observeren, en dat levert hier ook mooie beelden op. Mijn kleinkinderen
vonden de beelden waarin jonge slechtvalken een afgeleverde prooi verslonden
wel afgrijselijk (Fig.1). [1]
Fig. 1 Slechtvalk met jongen.
Foto: George Lignier 2007.
Wat mij betreft hadden die
mooie puur-natuur-beelden veel meer uitgediept kunnen worden. Want wat weten
nou achteraf meer over die halsbandparkieten dan dat ze zich daar ophouden?
Veel van wat de natuur in de stad biedt is vluchtig is beeld gebracht. Wat mij
buitengewoon stoorde was, dat telkens
weer ratten te zien waren.
Jonge eendjes die zich
pardoes van grote hoogte laten vallen, hun moeder achterna, zorgden voor spectaculaire
beelden. Zulke elementen waren er voor mij te weinig. Ik wil eigenlijk helemaal niets over
ongedierte vernemen – we bestrijden ze, ze zijn gevaarlijk voor de
volksgezondheid en er is niets schattigs aan – maar wel over de aaibare
natuurfenomenen als de met nesttakken
zwoegende meerkoeten, als de
eekhoorn-verzamelaar in actie, als de uitvliegende slechtvalken. Die
kwaliteiten maken juist De Nieuwe
Wildernis zo interessant.
En ik bedoel niet de scènes
met een gedomesticeerde magere vos die naar een stukje leverworst wordt gelokt
en verzwakt in het buitengebied rondzwalkt.
Dat mag thuishoren in een stad, waar de echte natuur feitelijk is verdreven of
op zijn minst wordt geduld, ik vond het gekunsteld aandoen.
De voice-over met gesproken
commentaar doet kinderachtig aan, al kan ik me voorstellen dat het voor
kinderen wel acceptabel is.
In plaats van harde
overgangen, fade-outs/ins is soms gekozen voor een versterkte beeldversnelling.
Daardoor is het rustige leven in de stad plotseling niet meer te volgen.
Cinematografisch en inhoudelijk is het wel te verdedigen: de beelden met ‘rush
hour’ wisselen de harde overgangen af en onderstrepen het jachtige bestaan van
de mens in de stad. Net als een fragment uit een Gay Pride doet vermoeden dat
de bedenkers van de film ook menselijke activiteiten tot de natuur rekenen. Het
maakt de film multi-interpreteerbaar maar was dat echt de bedoeling?
Een week later was ik met eenzelfde
kleinkind (11 jr.) in Amsterdam en keken we vanaf een brug naar de bevroren
Keizersgracht vol afvalzakken en troep. We herinnerden ons gelijkaardige
beelden uit De Wilde Stad waarin de
aandacht juist op dat aspect – dieren die dood en verderf zaaien en leven
tussen afval – was gericht. We kregen er geen goed gevoel bij. Bij de stad
niet, bij de film niet.
Toegegeven, De Wilde Stad bevat soms fraaie very
wide-shots waardoor we de stad van bovenaf kunnen zien. En er zijn ook
prachtige close-up beelden met baby-meerkoetjes, eekhoorns en rivierkreeftjes.
Wat die kreeftjes betreft, zij blijken gehecht aan een biotoop met oude fietsen
in de grachten. Zesduizend fietsen worden er per jaar in de grachten gedumpt en
ook weer opgehaald en verwijderd. Ik voelde afkeer bij de beelden waarin te
zien is hoe de gemeentereiniging bezig was de fietsen te ruimen. Zwemmen de
mensen in zulk water? De rivierkreeften in elk geval wel.
3 Oordeel en Slot
Het spijt mij voor de makers,
maar ik kan deze film niet waarderen. Er wordt teveel heen en weer geschakeld
tussen teveel gebeurtenissen met dieren en mensen in de stedelijke ruimte. Ik
miste de voor dit soort documentaires kenmerkende diepgang en de geduldige
observatie van de echte natuur. Het geluid van de muziek was voor mij te hard en
te wild, maar misschien hoort dat in een film met de naam De Wilde Stad.
Middelburg, 9 maart 2018
[1] Door Georges Lignier
(georges.lignier@wanadoo.fr) - Personal photo of Georges Lignier
(georges.lignier@wanadoo.fr) / LPO (Ligue de Protection des Oiseaux) of Franche
comté, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2758015
